Trong bối cảnh lịch sử đầy biến động của Việt Nam vào những năm 1940, một cái tên đã trở thành biểu tượng cho tinh thần yêu nước và sự sáng tạo trong kinh doanh: Trương Văn Bền. Ông không chỉ là một doanh nhân tài ba mà còn là một người có tầm nhìn xa trông rộng, biết cách tận dụng cơ hội để xây dựng thương hiệu xà bông Cô Ba, một sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa Việt Nam.
Vào đầu thập niên 40 của thế kỷ XX, lực lượng kinh doanh người Việt vẫn còn rất yếu ớt, chỉ chiếm khoảng 1% tổng vốn đầu tư của nền kinh tế. Tuy nhiên, sự xuất hiện của phát xít Nhật đã tạo ra một cơ hội lớn cho giới công thương Việt Nam, khi mà Pháp không còn khả năng duy trì các ưu đãi độc quyền. Trong bối cảnh này, ông Trương Văn Bền, xuất thân từ một gia đình khá giả, đã quyết định bước chân vào lĩnh vực sản xuất xà bông, mặc cho những hoài nghi từ người xung quanh.
Bắt đầu từ một xưởng nhỏ với trang thiết bị thô sơ, ông Bền đã phải đối mặt với nhiều thử thách, từ sự cạnh tranh khốc liệt của các thương hiệu nước ngoài đến sự hoài nghi từ chính những người thân trong gia đình. Nhưng với niềm tin mạnh mẽ vào khả năng của bản thân và sự sáng tạo, ông đã nhanh chóng nắm bắt được nhu cầu của thị trường. Chỉ sau một năm, sản phẩm xà bông của ông đã trở thành lựa chọn ưu tiên của người tiêu dùng nhờ chất lượng cao và giá cả hợp lý.
Từ xưởng xà bông nhỏ tới niềm tự hào hàng Việt
Tại Nam Kỳ, ông Trương Văn Bền nổi danh với thương hiệu xà bông Cô Ba trên toàn xứ Đông Dương. Xuất thân trong gia đình khá giả, ông Bền nhiều lần đi Pháp nhưng chưa từng học tại một trường đào tạo kỹ nghệ hay kinh doanh chuyên nghiệp nào.
Gia sản đồ sộ của ông là do công sức sáng tạo của ông làm ra, không phải thừa hưởng của gia đình, cũng không phải làm giàu nhờ ruộng đất. Theo bảng lượng giá để đánh thuế của Phủ toàn quyền Đông Dương, thì năm 1941, ông Trương Văn Bền phải đóng số tiền lên tới 107000 đồng Đông Dương, quy ra vàng là trên 1783 lượng.
Buổi đầu có nhiều người hoài nghi về sự thành công của công ty Trương Văn Bền, bởi họ nghĩ rằng, với trình độ kỹ thuật học lỏm, máy móc thô sơ, thì làm sao một người Việt Nam có thể cạnh tranh nổi với người Pháp hoặc người Hoa nhiều thế lực, nhiều tiền của? Ngay những thân nhân của ông Bên lúc ấy cũng khuyên ông không nên phiêu lưu vào ngành đó, họ sợ ông tiêu phí hết những đồng vốn ít ỏi lúc ban đầu.
Nhưng mọi lời can ngăn hầu như không làm nao núng con người có đầu óc cấp tiến, thích tự lập và đương đầu với nền công nghệ mạnh gấp nhiều lần của ngoại bang lúc ấy. Ông Trương Văn Bền đã từng sống ở PhnomPenh (Campuchia), từng đi đây đó một số nơi ở ngoại quốc, nhìn thấy sự phát triển công nghiệp ở các nước, nên hơn ai hết, ông hiểu rằng, nếu quyết tâm thì không một trở lực nào có thể ngăn cản được con đường phát triển công nghệ. Ông Bền đã biết bắt đúng mạch, đánh đúng thị hiếu người tiêu dùng bằng một mặt hàng thiết yếu đó là chất giặt, tẩy.
Công ty “Trương Văn Bền và các con” đã đáp ứng yêu cầu đó một cách đúng đắn. Chỉ một năm sau ngày ra đời, mặt hàng xà bông 72 phần dầu của ông Trương Văn Bền đã gần như hạ gục các sản phẩm cùng loại của nước ngoài, do giá rẻ, hợp thị hiếu người tiêu dùng và chất lượng cao.
Tuyệt chiêu Marketing “siêu đẳng”: Thuê người seeding thương hiệu tại từng cửa hàng tạp hóa
Xà bông Cô Ba, với công thức đơn giản nhưng độc đáo, bao gồm 72% dầu dừa, xút và hương liệu, đã nhanh chóng trở thành biểu tượng của chất lượng và sự sáng tạo. Dù ông Trương Văn Bền sở hữu bí quyết để mua được loại hương liệu tạo nên mùi thơm lâu bền, song điều khiến thương hiệu này lan tỏa mạnh mẽ ở miền Nam chính là chiến lược quảng cáo thông minh và đầy cảm hứng.
1. “Đánh trúng” tâm tư yêu nước
Ông Bền không chỉ bán xà bông; ông đã khéo léo kết nối sản phẩm của mình với lòng yêu nước và tự hào dân tộc. Các quảng cáo của ông thường mang dòng chữ ý nghĩa: “Người Việt Nam nên xài xà bông của Việt Nam”, khơi dậy niềm tự hào trong mỗi người tiêu dùng. Ông đã phủ sóng thương hiệu trên mọi phương tiện truyền thông, từ áp phích, xe điện, xe hơi đến áo đấu của cầu thủ bóng đá. Thậm chí, ông còn đưa xà bông Cô Ba vào các thể loại âm nhạc phổ biến như ca vọng cổ và tuồng cải lương, khiến sản phẩm trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa miền Nam.
2. Kiên trì seeding hàng ngày
Trong hồi ký của mình, ông Bền chia sẻ một chiến thuật thú vị: “Tôi phải tìm cách thuyết phục các tiệm tạp hóa mua xà bông Việt Nam để bán.” Ông nhận thấy rằng hầu hết các tiệm chỉ ưu tiên những mặt hàng thông dụng mang lại lợi nhuận nhanh chóng. Để thay đổi điều này, ông đã huy động một đội ngũ người đi khắp các tiệm tạp hóa, hỏi xem có xà bông Cô Ba hay không. Nếu có, họ sẽ mua một hoặc hai bánh; nếu không, họ sẽ rời đi nhưng không quên nhắc nhở: “Sao không mua xà bông Việt Nam về bán? Thứ đó tốt hơn nhiều.” Nhờ sự kiên trì này, các chủ tiệm bắt đầu chú ý và dần dần tìm hiểu về sản phẩm xà bông Cô Ba.
3. Tận dụng triệt để cơ hội trong thị trường mở
Khi được hỏi về bí quyết thành công, ông Bền đã chia sẻ: “Ở xứ mình, trong giới kỹ nghệ còn rất nhiều cơ hội, muốn lập ngành nào cũng dễ. Không cần phải có vốn lớn, vốn ít cũng có thể làm được.” Ông nhấn mạnh rằng không nên khởi đầu với sự rình rang, mà hãy bắt đầu từ những bước nhỏ, từng bước một. Tinh thần nhẫn nại là yếu tố then chốt. Ông đã trải qua không ít thất bại, nhưng mỗi lần thất bại đều mang lại cho ông những bài học quý giá.
Về bí quyết thành công của mình, ông Bền cũng khẳng định rằng sức khỏe và sự bền chí là những điều kiện thiết yếu: “Mỗi buổi sáng, tôi dậy sớm tập thể dục nửa giờ. Không có sức khỏe, dù tài giỏi đến đâu cũng trở nên vô dụng.” Qua tấm gương và những gì ông chia sẻ, hậu thế dễ dàng nhận thấy rằng, chính tinh thần học hỏi không ngừng, sự chăm chỉ rèn luyện và kiên trì chính là những yếu tố cốt lõi giúp ông Bền gặt hái thành công trong sự nghiệp kinh doanh của mình.
Lý giải nguyên nhân người Việt dễ thất bại trong kinh doanh: Vì ham “bắt cá hai tay”
Trong một cuộc phỏng vấn, khi được hỏi về lý do người Việt thường thất bại trong thương mại và kỹ nghệ, ông Trương Văn Bền không ngần ngại đưa ra hai nguyên nhân chính. Ông cho rằng: “Người Việt thường có thói quen bắt cá hai tay, làm nhiều việc cùng lúc. Khi một công việc chưa hoàn thành, họ đã chuyển sang việc khác, dẫn đến việc không có gì hoàn hảo. Cuối cùng, tất cả đều thất bại.”
Nguyên nhân thứ hai mà ông nêu ra là sự thiếu hiểu biết trong công việc. “Trước khi bắt tay vào bất kỳ việc gì, chúng ta cần phải nắm rõ kiến thức về lĩnh vực đó. Cần phải học hỏi và nghiên cứu kỹ càng,” ông nhấn mạnh. Ông so sánh rằng người phương Tây luôn chuẩn bị trước khi thực hiện công việc, kể cả những công việc tưởng chừng đơn giản như bán hàng. Đối với họ, việc này rất quan trọng và có những khóa học dạy cách tiếp khách, quảng bá sản phẩm sao cho hấp dẫn, để khách hàng quay lại.
Ông Bền chỉ ra một điểm yếu lớn của người Việt: “Chúng ta thường chỉ nhìn thấy lợi ích trước mắt, cố gắng bán được hàng ngay lập tức mà không nhận ra rằng nếu khách hàng cảm thấy không hài lòng hoặc bị lừa gạt, họ sẽ không quay lại nữa. Điều này dẫn đến tình trạng ế ẩm.” Ông chia sẻ kinh nghiệm cá nhân: “Dù cơ sở của tôi đã vững vàng, nhưng hàng ngày tôi vẫn tìm kiếm sách để đọc thêm.”
Năm 1918, ông Bền mở xưởng dầu thứ hai, sản xuất đa dạng các loại dầu từ dầu nấu ăn đến dầu dừa, dầu castor, dầu cao su và các loại dầu khác phục vụ cho ngành công nghiệp. Nhận thấy tiềm năng to lớn từ cây dừa ở miền Nam, ông quyết định đầu tư vào sản xuất dầu dừa. Chính từ dầu dừa, ông đã tìm ra hướng đi tiếp theo: sản xuất xà bông.
Vào thời điểm đó, thị trường xà bông ở Việt Nam chủ yếu bị chi phối bởi hàng nhập khẩu từ Pháp, được gọi chung là xà bông Marseille. Các sản phẩm xà bông nội địa rất hiếm, chỉ có một vài cơ sở sản xuất nhỏ lẻ với thị phần không đáng kể, chủ yếu là xà bông “đá” có mùi khó chịu, chỉ dùng để rửa tay hay giặt giũ cho giới lao động. Ít ai dám mạo hiểm đầu tư vào mảng xà bông thơm để tắm gội. Tuy nhiên, ông Bền đã quyết tâm đầu tư vào lĩnh vực này để cạnh tranh với hàng ngoại nhập.
Trong hồi ký của mình, ông Bền kể lại: “Tôi đã tìm kiếm một cái tên thật ấn tượng, dễ nhớ để đặt cho sản phẩm xà bông của mình nhưng vẫn chưa tìm ra. Thời điểm đó, phong trào cách mạng Việt Nam Quốc Dân Đảng do Nguyễn Thái Học lãnh đạo nổi lên mạnh mẽ nhưng cũng gặp nhiều thất bại. Khi Tây xử tử họ ở Yên Bái, mười người như một đều bình tĩnh hô to ‘Việt Nam vạn tuế’, tạo nên một làn sóng dư luận sôi nổi trong nước và thế giới. Tôi đã chớp lấy cơ hội này, quyết định đặt tên xà bông của mình là ‘Việt Nam’ để thể hiện lòng ái quốc đang bùng cháy: ‘Xà bông của người Việt, làm cho người Việt, người Việt yêu nước phải dùng đồ Việt Nam’.”
Câu chuyện về xà bông Cô Ba không chỉ là một hành trình xây dựng thương hiệu, mà còn là minh chứng cho sức mạnh của lòng yêu nước, sự kiên trì và khả năng nắm bắt cơ hội. Những bài học từ ông Trương Văn Bền vẫn còn nguyên giá trị cho các thế hệ doanh nhân hiện nay, khuyến khích họ dám nghĩ, dám làm và không ngừng phấn đấu để đạt được ước mơ.
Trang Đào-Theo Thanh niên Việt
