Ba vị chuyên gia hàng đầu thế giới này đều từng được vinh danh tại giải thưởng do tỷ phú Phạm Nhật Vượng và phu nhân đồng sáng lập.
Họ là GS Geoffrey Hinton, GS Yoshua Bengio – hai người được coi là “Cha đẻ của AI”, và TS Vinton Cerf – “Cha đẻ Internet”. Ba vị chuyên gia này là chủ nhân của Giải thưởng Chính VinFuture vào những năm 2022 và 2024.
Ba nhà khoa học tài năng này vừa có những tranh luận ấn tượng tại tọa đàm “AI vì nhân loại: Đạo đức và An toàn AI trong kỷ nguyên mới”, thuộc Tuần lễ Khoa học – Công nghệ VinFuture 2025.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang có sự phát triển nhanh chóng và hứa hẹn mang lại hàng nghìn tỷ USD cho nền kinh tế thế giới. Đây cũng là lĩnh vực mà nhiều quốc gia đang đầu tư và phát triển, thậm chí “chạy đua”.
GS Geoffrey Hinton, ĐH Toronto (Canada) – chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture 2024 và Giải Nobel Vật lý 2024, chia sẻ về c ách AI thay đổi cái nhìn của con người về chính mình.
Theo GS Hinton, từ những năm 1950 khi trí tuệ nhân tạo hình thành đã tồn tại 2 trường phái khác nhau về cách tạo ra 1 hệ thống thông minh. Một là trường phái dựa trên logic và trường phái còn lại dựa trên mô hình bộ não. Trường phái logic cho rằng: Suy luận là trung tâm và chúng ta cần tìm cách diễn đạt thông tin bằng các ký hiệu. Ngược lại, trường phái mạng nơ-ron cho rằng học tập là trọng tâm và suy luận có thể xếp sau.
Sang thế kỷ này, hướng tiếp cận mạng nơ-ron cho thấy sự vượt trội của nó, thay đổi cách chúng ta nhìn nhận con người. “Chúng ta suy nghĩ bằng trực giác nhiều hơn là logic thuần túy”, ông nói.
GS Hinton nhận định rằng, AI đang rất mạnh và phát triển nhanh, mang theo cả mặt tích cực lẫn tiêu cực. Cụ thể, ở chiều tốt, AI có thể tạo ra bước tiến lớn trong y tế, giáo dục, giúp tạo ra các loại thuốc, vật liệu mới và hỗ trợ dự đoán trong hầu hết lĩnh vực.
Ở chiều tiêu cực, AI đi kèm với đó là hàng loạt rủi ro, khi khiến việc thiết kế virus nguy hiểm hay thực hiện tấn công mạng dễ dàng hơn. AI cũng có thể tạo video giả, phá hoại hoạt động bầu cử. Tự động hóa quy mô lớn có thể dẫn đến thất nghiệp hàng loạt, đồng thời gây hệ quả xã hội nghiêm trọng nếu không chuẩn bị trước.
“Và cuối cùng, chính AI trở nên thông minh hơn chúng ta, có lẽ là trong vòng 20 năm tới và chúng ta chưa biết cách ngăn chặn nó lấy đi sự kiểm soát từ con người”, GS Hinton cảnh báo.
Đáng chú ý, GS Hinton nhấn mạnh là hầu hết chính trị gia và công chúng hiểu rất hạn chế về AI, cũng như cách công nghệ này hoạt động, khả năng của nó và rủi ro có thể gây ra. Vì vậy, trách nhiệm thuộc về các nhà khoa học và kỹ sư đang phát triển công nghệ. Theo chủ nhân của Giải Nobel Vật lý 2024, họ phải giúp xã hội hiểu AI, vàtìm ra cách bảo đảm an toàn, nếu điều đó khả thi.
GS Hinton cho biết, hầu hết các chuyên gia đều tin rằng chúng ta sẽ phát triển được những hệ thống thông minh hơn con người. Có rất nhiều quan điểm khác nhau về thời điểm điều này xảy ra, nhưng phần lớn đều dự đoán trong vòng 20 năm tới. Cũng có rát nhiều quan điểm khác nhau về cách để đạt được điều đó và những ý tưởng nào mới là cần thiết, nhưng quá trình đó đang đến rất gần.
“Chúng ta cần khẩn trương suy nghĩ cách sống chung với thực thể thông minh hơn chính mình. Đây là tình huống nhân loại chưa từng đối mặt, nó mới mẻ và chúng ta cần nỗ lực nghiên cứu thật nhiều trước khi điều đó xảy ra. Con người vốn rất sáng tạo và tôi tin rằng với sự khích lệ từ những tổ chức như Quỹ VinFuture chúng ta sẽ tìm ra cách giải quyết vấn đề này”, “Cha đẻ của AI” chia sẻ.
Cần hướng dẫn AI một cách khôn khéo
Khác với GS Hinton, GS Yoshua Bengio (chủ nhân giải thưởng Chính VinFuture 2024) – ĐH Montréal, Canada đưa ra cảnh báo nghiêm trọng hơn. Theo GS, AI có tiềm năng mang lại những lợi ích to lớn giúp giải quyết nhiều thách thức cấp bách của thời đại, nhưng điều này chỉ xảy ra khi chúng ta hướng dẫn nó một cách thật khôn khéo.
Lý do là bởi vì trí tuệ và kiến thức tạo ra quyền lực. Cụ thể, quyền lực đó có thể phục vụ lợi ích chung hoặc có thể bị lạm dụng cho mục đích xấu hoặc vượt ra ngoài tầm kiểm soát khi nằm trong tay số ít người. Trong khi đó, các mô hình AI, năng lực và mức độ tự chủ của chúng vẫn đang phát triển với tốc độ nhanh và ổn định.
“Nếu xu hướng này tiếp tục, các hệ thống AI tự chủ có thể thao tác vượt trội hơn con người trong đa số các nhiệm vụ nhận thức, chỉ trong vòng 5 – 10 năm tới”, GS Yoshua Bengio cảnh báo.
Theo GS, đây sẽ là bước ngoặt mang tính lịch sử, có thể nâng cao mạnh mẽ chất lượng cuộc sống của chúng ta. Nhưng nếu thiếu sự thận trọng, các hệ thống AI tự chủ cũng có thể mang lại những rủi ro lớn đối với dân chủ, ổn định địa chính trị và thậm chí tương lai của nhân loại.
“Chúng ta nhận thấy nhiều dấu hiệu cho thấy các hệ thống AI trong môi trường giả lập có thể lựa chọn những hành vi như lừa đảo, tống tiền hoặc đặt sự tồn tại của chúng lên trên sinh mạng con người nhằm đạt mục tiêu và tránh bị tắt đi”, GS Yoshua Bengio phân tích.
Ngoài ra, GS cũng cảnh báo về các mối quan hệ giữa con người với trợ lý AI có thể dẫn tới những tổn thương về tinh thần nếu không được kiểm soát. Điều này cũng đặt ra câu hỏi về đạo đức trong mối quan hệ giữa con người và AI.
Những thực tế hiện nay buộc chúng ta phải tăng cường sự an toàn vì một nền AI tiên tiến thay vì chỉ tập trung phát triển làm nó mạnh hơn. GS nhấn mạnh, sự an toàn và tin cậy không phải yếu tố phụ mà là sự thiết yếu trong quá trình phát triển hướng tới lợi ích của nhân loại.
“Chúng ta cần cùng nhau hành động ở cả cấp chính sách và khoa học. Về chính sách, thế giới cần sự hợp tác quốc tế. Về khoa học, cần hiểu rõ hơn cách thiết kế AI vừa có năng lực vượt trội vừa không gây hại cho con người, duy trì khả năng kiểm soát để AI hành xử an toàn ngay cả khi con người yêu cầu chúng làm điều sai trái, xây dựng hàng rào kỹ thuật lẫn xã hội để đảm bảo AI phù hợp với chuẩn mực, ý định, giá trị và lợi ích của con người”, GS Yoshua Bengio chia sẻ.
“Chúng ta nên dùng công nghệ hạn chế các rủi ro ngay từ đầu”
Kết lại phần tọa đàm đầy sôi nổi, TS Vinton Gray Cerf – chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture 2022, chia sẻvề cách kết nối kinh nghiệm của chúng ta với Internet và việc sử dụng nó cùng trí tuệ nhân tạo, lĩnh vực đang nhanh chóng trở thành một nguồn năng lượng mới đầy tiềm năng trong môi trường trực tuyến hiện nay.
TS Vinton Gray Cerf cho biết, những gì chúng ta đã trao đổi về niềm tin, xác minh, định danh và kiểm chứng đều sẽ áp dụng cho tất cả công cụ AI. Do đó, chúng ta cần buộc chúng chịu trách nhiệm, thiết lập chuỗi truy vết để biết chúng làm gì, khi nào, nhất là khi có sự cố xảy ra.
“Rất nhiều nguyên tắc vốn áp dụng cho con người, cũng sẽ phải áp dụng cho tác nhân AI trong môi trường trực tuyến này. Chúng ta cũng cần phân biệt, đâu là công cụ AI – đâu là con người. Điều này có thể trở thành một khác biệt quan trọng khi thế giới AI phát triển”, “cha đẻ của Internet” lý giải.
Ngoài ra, theo ông, chúng ta cần đồng thời thiết lập chuẩn mực mới. Trong đó, việc sử dụng định danh chặt chẽ, mật mã để bảo mật thông tin, áp dụng cơ chế đảm bảo trách nhiệm giải trình và bảo vệ danh tính không bị người khác chiếm đoạt trở thành một thói quen thường xuyên. Hơn nữa, những công cụ như xác minh 2 lớp là vô cùng quan trọng trong thế giới trực tuyến.
TS Vinton Gray Cerf đưa ra ví dụ, khi chúng ta tạo ra 1 tấm canvas khổng lồ mà bất kỳ ai trên thế giới cũng có thể viết lên – điều mà chúng ta gọi là World Wide Web, thì chúng ta phải chấp nhận rằng sẽ có ai đó đưa lên đó những nội dung mà ta cho rằng không nên xuất hiện hoặc sử dụng tấm canvas đó theo cách có hại. Điều này có nghĩa là chính con người là gốc rễ của 1 số hành vi nguy hại này.
“Dù chúng ta cố gắng đến đâu để dùng công nghệ nhằm ngăn ngừa những điều xấu không phải lúc nào cũng thành công. Vì vậy, chúng ta nên dùng công nghệ hạn chế các rủi ro ngay từ đầu”, TS Vinton Gray Cerf nhấn mạnh.
(Ảnh: MH/VFP )-Nhịp sống thị trường
