Nhiều khi, điều quyết định bạn có thể đi được bao xa không phải là những gì bạn làm mà là những gì bạn không làm.
Một trong những bí quyết của thành công đó là lên một danh sách việc ngừng phải làm. Đây thực sự là một kiểu suy nghĩ ranh giới. Người thực sự xuất sắc là người có tư duy ranh giới, biết làm việc trong khuôn khổ và không làm sai, điều đó còn quan trọng hơn làm việc đúng.
Tư duy ranh giới được thể hiện ở 3 khía cạnh sau: ranh giới năng lực, ranh giới lợi ích và ranh giới mối quan hệ.
Ranh giới năng lực
Thần chứng khoán Buffett có một nguyên tắc đầu tư quan trọng, đó là trước tiên hãy hiểu rõ giới hạn khả năng của mình.
Ông ấy nói: Bất kể khi nào, bạn phải biết mình đang làm gì để có thể đầu tư tốt. Chúng ta phải hiểu kinh doanh, chúng ta có thể hiểu một số doanh nghiệp, nhưng không phải tất cả các doanh nghiệp.
Tuân thủ nguyên tắc này, ông chỉ mua 78 cổ phiếu trong sự nghiệp đầu tư hơn 60 năm của mình bởi ông chưa bao giờ làm bất cứ điều gì ngoài khả năng của mình.
Charlie Munger đã sử dụng một thuật ngữ cụ thể hơn – “vòng tròn năng lực” để giải thích ranh giới của các khả năng.
Nói một cách đơn giản, năng lực của một người giống như vòng tròn, bên trong vòng tròn là thế giới mà kiến thức và năng lực của bạn có thể chạm tới, bên ngoài vòng tròn là cõi vô định.
Cả Buffett và Munger đều tuân theo cùng một triết lý: Khả năng của một người có giới hạn, không làm những việc vượt quá khả năng và không làm những việc mà bạn không hiểu. Nguyên tắc này tưởng chừng đơn giản nhưng ít người có thể làm được. Bởi con người thường đánh giá thấp những khó khăn và đánh giá quá cao khả năng của mình. Hơn nữa, những người có năng lực thấp thường đánh giá quá cao bản thân. Trong tâm lý học, điều này được gọi là “Hiệu ứng Dak”.
Chính vì sự tồn tại của “Hiệu ứng Dak” mà những người vượt qua vòng năng lực thường không nhìn thấy được mối nguy hiểm, thậm chí còn chủ động đón nhận mối nguy hiểm mà không hề hay biết.
Tất nhiên, điều này không có nghĩa là bạn phải bị hạn chế. Khả năng đến từ đâu? Chuyên gia quản lý Chris Argyris đã từng đưa ra định nghĩa về năng lực như sau : “Khả năng là cầu nối giữa nhu cầu và môi trường, cung cấp cách thức thể hiện nhu cầu”. Nói cách khác, khả năng phát sinh từ nhu cầu. Nhu cầu của bạn càng lớn thì khả năng của bạn càng lớn.
Các khả năng phát triển một cách linh hoạt và vòng tròn năng lực của bạn không cố định. Nó sẽ tiếp tục mở rộng và mở rộng ra bên ngoài khi khả năng của bạn tăng lên. Khả năng của bạn đến đâu thì thành công của bạn cũng đến đó.
Ranh giới lợi ích
Adam Smith cho rằng con người có xu hướng tối đa hóa lợi ích của bản thân. Mỗi người sẽ theo đuổi sở thích riêng của mình, điều này là bình thường. Tuy nhiên, khi theo đuổi sở thích thì phải có ranh giới, không được đánh mất điểm mấu chốt, không được chạm vào vạch đỏ, không được làm những việc không nên và không thể làm.
Ví dụ, nếu bạn là ông chủ, bạn không thể đánh mất lợi nhuận của mình và làm những việc phi pháp vì lợi nhuận. Bạn là người quản lý, bạn không thể xóa nhòa ranh giới của cảm xúc, lý trí, luật pháp và làm những việc gây tổn hại đến lợi ích của công ty vì lợi ích cá nhân. Bạn là nhân viên và bạn không thể làm những điều đi ngược lại giá trị của công ty chỉ để nhận được tiền thưởng và hoa hồng cao hơn.
Lợi ích cá nhân có ranh giới và dựa trên tiền đề rằng lợi ích tập thể không thể bị tổn hại. Bất cứ lúc nào, bạn cũng phải chống lại sự cám dỗ của những lợi ích ngắn hạn, bám sát điểm mấu chốt và các nguyên tắc của mình, đồng thời kiên quyết làm điều đúng đắn. Chỉ bằng cách gắn bó với nhiệm vụ của mình, bạn mới có thể tiến xa hơn.
Ranh giới mối quan hệ
Mọi người đều có mối liên hệ với nhau và phụ thuộc lẫn nhau. Nhưng điều khó khăn nhất trong mối quan hệ giữa con người với nhau là khoảng cách. Một số người thiếu ý thức về ranh giới, họ luôn cho mình là trung tâm trong mọi việc và không thể phân biệt được đâu là của tôi, đâu là của người khác.
Ví dụ, ở nơi làm việc có một kiểu nhân viên, dù bạn có thời gian hay không, họ luôn nhờ bạn giúp đỡ một số vấn đề nhỏ nhặt. Lần đầu tiên, bạn giúp đỡ họ vì lòng tốt. Nhưng họ sẽ sớm đến gặp bạn để được giúp đỡ. Bạn không nói nên lời, rõ ràng bạn rất bận rộn nhưng người kia lại chiếm hết thời gian của bạn. Bạn từ chối nhưng họ tỏ ra không vui: “Nếu chuyện nhỏ này bạn không giúp mình thì chưa đủ là bạn bè”.
Đây là tình trạng thiếu ý thức ranh giới điển hình: Thời gian của bạn thuộc về bạn và người khác không có quyền chiếm giữ nó.
Có câu nói: “Đừng xỏ chân vào giày người khác”. Mỗi người đều có tâm lý điểm mấu chốt của mình, trong phạm vi này không ai có thể tiến vào, một khi tiến vào sẽ dễ dàng nảy sinh mâu thuẫn. Mối quan hệ tốt nhất là duy trì ý thức về ranh giới.
Ứng Hà Chi-Theo Đời sống Pháp luật
