Không chỉ đơn thuần là một loài thủy sản dễ nuôi, cá rô phi đang dần trở thành ngành hàng xuất khẩu chiến lược của Việt Nam. Nếu tận dụng tốt lợi thế tự nhiên, hoàn thiện công nghệ và gia tăng giá trị xuất khẩu, cá rô phi hoàn toàn có thể đóng góp mạnh mẽ hơn nữa cho mục tiêu đưa thủy sản Việt Nam đạt kim ngạch 20 tỷ USD vào năm 2030.
Duy trì sản lượng cá rô phi đơn tính 300.000 tấn/năm
Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), sản lượng cá rô phi Việt Nam hiện đạt khoảng 300.000 tấn/năm, trong đó 6 tháng đầu năm 2025 đã đạt 220 nghìn tấn, cho thấy tốc độ tăng trưởng tích cực.
Ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, nhận định khí hậu nhiệt đới và nguồn nước dồi dào giúp Việt Nam có lợi thế đặc biệt trong phát triển cá rô phi.
Các mô hình nuôi cũng rất đa dạng: nuôi lồng trên hồ chứa, nuôi ao, nuôi trong môi trường nước ngọt, nước lợ, thậm chí nghiên cứu mở rộng sang vùng ven biển với các dòng cá chịu mặn.
Trên thế giới, Trung Quốc là quốc gia nuôi cá rô phi lớn nhất, tiếp đến là Indonesia, Ai Cập, Brazil. Khu vực Đông Nam Á, Thái Lan và Philippines cũng ưu tiên phát triển loài cá được cho là “cá rẻ tiền” này.
Với nhu cầu tiêu thụ toàn cầu ngày càng lớn – đặc biệt ở thị trường Mỹ, châu Âu và Nam Mỹ – cá rô phi được đánh giá là sản phẩm có sức cạnh tranh cao.
Tại Việt Nam, thị trường xuất khẩu cá rô phi đang mở rộng. Ngoài Hoa Kỳ – nơi cá rô phi là sản phẩm thủy sản phổ biến – năm 2025 đã ghi nhận những lô hàng cá rô phi đầu tiên sang Brazil, mở ra hướng đi mới cho ngành.
Để phát triển bền vững, cá rô phi được đưa vào danh mục đối tượng ưu tiên trong Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2020 (Quyết định 1690/QĐ-TTg) và tiếp tục được khẳng định trong Chương trình Quốc gia phát triển nuôi trồng thủy sản giai đoạn 2021 – 2030 (Quyết định 985/QĐ-TTg).
Cục Thủy sản và Kiểm ngư còn triển khai quan trắc môi trường thường xuyên tại các vùng nuôi cá rô phi tập trung nhằm phòng ngừa dịch bệnh, bảo đảm chất lượng sản phẩm cho xuất khẩu.
Ở khía cạnh nghiên cứu, từ thập niên 1990, Việt Nam đã hợp tác quốc tế chọn tạo giống cá rô phi, tiêu biểu là cá rô phi dòng GIFT và giống cá rô phi toàn đực, giúp tăng trưởng nhanh và cho tỷ lệ phi lê cao.
Hiện Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I và II tiếp tục chương trình chọn cá rô phi giống mới, hướng đến giống cá rô phi tăng trưởng nhanh, chịu mặn tốt, đáp ứng nhu cầu nuôi ở cả nội địa và ven biển.
Từ nuôi cá rô phi nhỏ lẻ đến ngành hàng công nghiệp
Tuy sản lượng tăng trưởng tốt, cá rô phi Việt Nam đang phải cạnh tranh quyết liệt với các quốc gia có điều kiện nuôi tương đồng như Trung Quốc, Philippines, Thái Lan.
Cá rô phi đơn tính là vật nuôi đang được nhiều tỉnh/thành phố ở Việt Nam đẩy mạnh quy mô, sản lượng, diện tích nuôi nhằm phục vụ cho xuất khẩu sang thị trường Mỹ, châu Âu…Với sản lượng khoảng 300.000 tấn/năm, cá rô phi đã vượt ra khỏi quy mô hộ nuôi nhỏ lẻ, trở thành ngành hàng mang tính công nghiệp của nông nghiệp Việt Nam.
Để nâng cao sức cạnh tranh cho loài cá rẻ tiền-cá rô phi, giải pháp then chốt là giảm giá thành sản xuất, trong đó chi phí thức ăn chiếm tới 60–70%.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang chỉ đạo nghiên cứu nguồn protein thay thế từ thực vật (đậu tương, ngô), nhằm giảm chi phí, đồng thời tăng hiệu suất chuyển đổi thức ăn (giảm hệ số FCR). Các doanh nghiệp trong nước cũng chuyển hướng nuôi thâm canh quy mô lớn, ứng dụng công nghệ trong quản lý và kiểm soát chất lượng.
Cùng với đó, việc xây dựng vùng nuôi tập trung, chuyên canh dựa trên lợi thế từng địa phương và phát triển nuôi cá rô phi trên hồ chứa sẽ giúp Việt Nam vừa gia tăng sản lượng, vừa ổn định chất lượng cho xuất khẩu.
Với sản lượng khoảng 300.000 tấn/năm, cá rô phi đã vượt ra khỏi quy mô hộ nuôi nhỏ lẻ, trở thành ngành hàng mang tính công nghiệp.
Các chuyên gia nhận định, định hướng phát triển cá rô phi phải gắn với tư duy kinh tế thủy sản, nghĩa là sản xuất theo nhu cầu thị trường, phát huy lợi thế cạnh tranh và hướng đến giá trị gia tăng cao.
Trong dài hạn, cá rô phi có thể trở thành một trong ba đối tượng chủ lực bên cạnh tôm và cá tra, tạo thế cân bằng mới cho cơ cấu ngành thủy sản Việt Nam.
Việc nâng cao năng suất, giảm chi phí, bảo đảm an toàn thực phẩm và xây dựng thương hiệu cá rô phi Việt Nam trên thị trường quốc tế sẽ là nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn tới.
Từ một loài cá từng chịu nhiều định kiến, cá rô phi đang khẳng định vị thế quan trọng trong ngành thủy sản Việt Nam.
Với ưu thế sinh học, điều kiện tự nhiên thuận lợi, khung pháp lý đầy đủ và nhu cầu thị trường quốc tế tăng cao, cá rô phi hứa hẹn trở thành một trong những sản phẩm chủ lực của Việt Nam trong giai đoạn tới.
Để hiện thực hóa tiềm năng này, ngành thủy sản cần tiếp tục đầu tư vào giống, công nghệ nuôi, thức ăn và quản lý an toàn thực phẩm, qua đó xây dựng thương hiệu cá rô phi Việt Nam vững vàng trên thị trường toàn cầu.
Theo: Báo Chính phủ
