Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tiến nhanh đến ngưỡng có thể tự huấn luyện và tự định đoạt hành vi mà không cần con người. Khi máy móc biết cách tự tối ưu chính mình, câu hỏi không còn là AI làm gì cho chúng ta, mà là AI sẽ làm gì với chúng ta?
Theo Giáo sư John Vu (người Mỹ gốc Việt), trí tuệ nhân tạo (AI) đang bước sang giai đoạn phát triển vượt bậc, nơi máy móc có khả năng tự học hỏi, tự điều chỉnh và tiến hóa mà không cần sự can thiệp của con người. Ông cho rằng, nhân loại đang tiến rất nhanh đến một ngưỡng nguy hiểm, nơi con người không còn giữ vai trò trung tâm trong quá trình ra quyết định công nghệ.
Giáo sư John Vu nhắc lại lời cảnh báo của nhà vật lý Stephen Hawking, rằng sự phát triển mất kiểm soát của AI có thể làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo toàn cầu. Các quốc gia có nền tảng công nghệ mạnh sẽ tận dụng AI để tăng tốc phát triển, trong khi những nước còn lại bị bỏ lại phía sau. Cùng với đó, làn sóng tự động hóa sẽ khiến hàng triệu người mất việc và tạo ra biến động xã hội sâu sắc.
Theo ông, điều đáng lo ngại nhất không nằm ở việc con người sẽ làm gì với AI, mà là AI sẽ làm gì với con người. Khi các hệ thống máy học đạt tới khả năng tự thích ứng và tự tối ưu, ranh giới giữa công cụ và chủ thể sẽ bị xóa nhòa. Ông đặt câu hỏi: “Nếu AI làm sai, ai sẽ là người chịu trách nhiệm? Làm sao để dạy cho máy móc hiểu thế nào là nhân tính, là giá trị của đời sống con người?”
Các nghiên cứu gần đây, đặc biệt tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã cho thấy sự xuất hiện của những mô hình ngôn ngữ có khả năng tự thích ứng. Đây là dấu mốc quan trọng, nhưng cũng đầy rủi ro, bởi AI bắt đầu có thể tự viết lại mã nguồn, tự tạo dữ liệu huấn luyện và tự điều chỉnh hoạt động của chính mình.
Ông nhận định, khi AI đạt đến mức có thể “tự định hình số phận”, khả năng kiểm soát của con người sẽ bị thu hẹp dần. Nguy cơ không nằm ở việc máy móc nổi loạn, mà ở chỗ con người đánh mất quyền chủ động — khi để AI tự vận hành theo tiêu chí “hiệu quả tối đa” mà không gắn với giới hạn đạo đức hay giá trị nhân văn.
Giáo sư John Vu nhấn mạnh: “Mối đe dọa lớn nhất không đến từ AI, mà đến từ lòng tham và sự thiếu kiềm chế của con người. Khi con người chỉ chú trọng lợi nhuận, bỏ qua những giới hạn đạo đức, chính họ là người mở cánh cửa cho bi kịch công nghệ.”
Theo ông, điều cấp thiết nhất hiện nay là xây dựng khung quản trị, quy tắc và ràng buộc đạo đức cho AI trước khi quá muộn. Việc này không chỉ nhằm bảo vệ con người khỏi những hậu quả ngoài dự đoán, mà còn để định hướng sự phát triển của công nghệ theo hướng phục vụ và tôn vinh nhân tính.
“AI có thể là công cụ mạnh mẽ nhất mà con người từng tạo ra. Nhưng nếu không biết quản trị nó, chúng ta sẽ đánh mất chính mình.” – Giáo sư John Vu kết luận.
Diệu Đan-Thanh Niên Việt
