Tỷ lệ thất nghiệp của đàn ông vẫn thường thấp hơn phụ nữ, nhưng mọi thứ bất ngờ thay đổi khi cơn sốt AI bùng nổ.
Khi trí tuệ nhân tạo (AI) lan rộng khắp mọi lĩnh vực, từ văn phòng luật đến dây chuyền sản xuất, nó không chỉ thay đổi cách con người làm việc, mà còn đang âm thầm định hình lại bức tranh thất nghiệp. Số liệu mới nhất cho thấy nam giới trẻ, đặc biệt là Gen Z và cử nhân mới tốt nghiệp, đang chịu ảnh hưởng nặng nề hơn phụ nữ.
Đàn ông thất thế
Dữ liệu từ Mỹ cho thấy, qua nhiều thập niên, tỷ lệ thất nghiệp của nam cao hơn nữ—cho đến đầu những năm 1980, khi đường cong bắt đầu đảo chiều. Theo nghiên cứu của Equitable Growth, trước thập niên 1980, thất nghiệp của phụ nữ thường cao hơn nam khoảng 1,5 điểm phần trăm, nhưng sau đó dần cân bằng.
Tuy nhiên mọi chuyện đang dần thay đổi.
Theo dữ liệu từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED), tỷ lệ thất nghiệp ở nam giới từ 20 đến 24 tuổi đã chạm mức gần 9,0% vào tháng 6/2025, cao hơn đáng kể so với nữ giới cùng độ tuổi. Nếu tính trong cả quý II/2025, tỷ lệ thất nghiệp của nam đạt tới 9,1% trong khi nữ giới chỉ là 7,2%.
Với nhóm cử nhân mới ra trường, thất nghiệp ở nam tăng từ dưới 5% lên 7% trong 12 tháng qua, trong khi nữ gần như không đổi hoặc giảm nhẹ.
Điều đáng chú ý, các nghiên cứu của New York Fed cho thấy “lợi thế bằng cấp” gần như biến mất trong nhóm này: nam cử nhân mới ra trường thất nghiệp với tỷ lệ gần tương đương nam không có bằng đại học. Đây là một thay đổi sâu sắc so với những gì từng được coi là chuẩn mực của thị trường lao động.
Tờ Fortune nhận định AI là một trong những yếu tố chính gây ra tình trạng trên.
Trong nhiều thập kỷ, ngành công nghệ thông tin, đặc biệt là lập trình và phát triển phần mềm, đã trở thành lựa chọn hàng đầu của nam giới trẻ, được xem là con đường chắc chắn dẫn đến mức lương sáu con số.
Tuy nhiên, sự xuất hiện của các công cụ AI tạo sinh như ChatGPT đã làm lung lay vị thế này. Các mô hình ngôn ngữ lớn có thể viết code, gỡ lỗi và tự động hóa nhiều tác vụ lập trình cơ bản, khiến nhu cầu tuyển dụng các vị trí cấp đầu vào sụt giảm. Dữ liệu cho thấy, số lượng việc làm cho lập trình viên đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 1980.
Nghiên cứu của Stanford Digital Economy Lab dựa trên dữ liệu bảng lương (ADP) chỉ ra rằng, các nhóm lao động 22–25 tuổi trong những ngành dễ bị AI thay thế đã giảm việc làm từ 13% đến 16% trong vài năm gần đây.
Điều này tạo ra một cú sốc lớn cho những nam sinh viên vừa tốt nghiệp ngành khoa học máy tính, những người từng tin rằng họ nắm giữ “chìa khóa” của tương lai.
Trong khi nam giới đang vật lộn với sự thay đổi trong ngành công nghệ, phụ nữ lại có một lựa chọn khác an toàn hơn: ngành y tế và chăm sóc sức khỏe. Đây là lĩnh vực mà họ đã chiếm ưu thế lịch sử, và hiện đang bùng nổ mạnh mẽ.
Nhu cầu nhân lực y tế tăng vọt do dân số già hóa đã biến các công việc như y tá, bác sĩ hay nhân viên chăm sóc tại nhà trở thành “miền đất hứa” với sự ổn định cao. Số liệu của Indeed cho thấy tin tuyển dụng y tế tăng 162% so với trước dịch do quy mô dân số lão hóa ở nhiều nước phát triển.
Các công việc này yêu cầu kỹ năng mềm và sự tiếp xúc trực tiếp với con người, những thứ mà AI không thể thay thế. Một robot có thể hỗ trợ phẫu thuật, nhưng không thể thay thế một y tá an ủi bệnh nhân. Sự khác biệt này giải thích tại sao ngành y tế đã tạo ra hàng trăm nghìn việc làm mới trong khi các ngành nghề nam giới thống trị như lập trình lại đang chững lại. Dữ liệu cho thấy tỷ lệ thất nghiệp của phụ nữ trẻ có bằng đại học không chỉ ổn định mà còn thấp hơn so với nam giới.
“Chăm sóc sức khỏe là một ngành kinh điển chống suy thoái vì nhu cầu chăm sóc y tế luôn cao”, Priya Rathod, chuyên gia nghề nghiệp tại Indeed, chia sẻ với Fortune. “Trong cuộc Đại suy thoái 2007-2009, việc làm trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe vẫn tiếp tục tăng trưởng ngay cả khi tổng số việc làm tại Mỹ giảm.”
Trái ngược với những biến động dữ dội ở lĩnh vực công nghệ, ngành y tế vẫn duy trì tốc độ tuyển dụng mạnh mẽ so với thời kỳ trước dịch. Các thống kê từ Indeed Hiring Lab cho thấy, hàng chục nghìn vị trí mới được tạo ra trong năm qua, trong đó gần 50.000 việc làm thuộc về nữ cử nhân mới tốt nghiệp, gấp đôi số việc làm mới cho nam ở mọi ngành cộng lại.
Y tế, với nhu cầu ổn định và ít chịu tác động của AI, đang trở thành “vùng an toàn” của phụ nữ trong cơn bão tự động hóa. Số liệu của Cục thống kê lao động Mỹ (BLS) cho thấy năm 2021 có đến 16,4 triệu nữ giới làm trong ngành chăm sóc sức khỏe và bảo hiểm, chiếm 77,6% tổng lao động của mảng này.
Bên cạnh đó, việc bằng cấp không còn là tấm vé bảo đảm việc làm ở cấp độ đầu vào khiến nhiều nam cử nhân rơi vào tình trạng làm việc trái ngành hoặc nhận mức lương thấp hơn kỳ vọng, gần tương đương nhóm không có bằng.
Tương lai đảo chiều
Tất nhiên theo Financial Times (FT), mọi thứ đều không chắc chắn khi lợi thế hiện tại của phụ nữ không phải là vĩnh viễn. Nếu AI tiếp tục thâm nhập sâu vào các công việc văn phòng cấp thấp — nơi phụ nữ chiếm tỷ lệ lớn — khoảng cách thất nghiệp có thể thu hẹp, thậm chí đảo ngược. Các ngành như luật, tư vấn, kế toán và hành chính văn phòng vốn tuyển dụng nhiều nữ giới ở các công việc hành chính, thư ký, tiếp tân…đang đứng trước nguy cơ này.
Những gì đang diễn ra đặt ra yêu cầu cấp bách cho chính sách và đào tạo. Thị trường cần nhiều hơn các chương trình huấn luyện kỹ năng lai — kết hợp kiến thức kỹ thuật với khả năng quản lý và sáng tạo. Cả nam và nữ cần cân nhắc những lĩnh vực có khả năng “kháng AI” như y tế, giáo dục, hoặc kỹ thuật chuyên sâu, thay vì chỉ chạy theo những ngành đang thịnh hành.
AI không chỉ xóa bỏ một số công việc, mà còn tạo ra những cơ hội mới. Nhưng liệu cơ hội đó đến với ai và đến nhanh hay chậm sẽ phụ thuộc vào khả năng thích ứng của từng cá nhân và định hướng của toàn bộ hệ thống giáo dục – việc làm.
Trong ngắn hạn, cơn sốt AI đang buộc nam giới trẻ phải xem xét lại các lựa chọn nghề nghiệp của mình. “Học lập trình” không còn là lời khuyên mặc định cho một tương lai thành công. Nhiều người đang chuyển hướng sang các ngành nghề thủ công, lao động chân tay, nơi họ có thể tìm thấy sự ổn định và thu nhập cao mà không cần bằng cấp tốn kém. “Học nghề” đang trở thành một xu hướng mới.
Trong bối cảnh AI tiếp tục phát triển, thị trường lao động sẽ còn trải qua nhiều thay đổi. Nam giới trẻ tuổi cần chủ động thích nghi, khám phá các lĩnh vực mới ít bị ảnh hưởng bởi công nghệ, hoặc đầu tư vào các kỹ năng mà AI không thể sao chép. Nếu không, khoảng cách việc làm giữa nam và nữ sẽ tiếp tục nới rộng, tạo ra những hệ lụy sâu sắc hơn cho xã hội.
*Nguồn: FT, Fortune, BI-Băng Băng- Nhịp sống thị trường
