Changpeng Zhao (CZ) ngã ngựa, buộc phải từ bỏ vị trí CEO Binance, vậy đế chế giao dịch tiền số này sẽ ra sao?
Suốt nhiều năm nay, ông vua tiền số Changpeng Zhao đều nói với nhân viên của mình rằng ông sẽ không bao giờ tự đầu thú. Nhưng vào thứ ba, Changpeng Zhao, người đứng đầu đế chế Binance, đã xuất hiện trong một tòa án liên bang ở Seattle để thú tội vi phạm luật chống rửa tiền của Mỹ.
“Tôi chưa bao giờ tạo ra vấn đề, tôi chưa bao giờ là một tên tội phạm. Và trước đây, tôi chưa bao giờ bước chân vào toà án. Vì vậy, đây là điều mới đối với tôi”, Zhao nói với tòa án.
Một vài giờ trước đó, Zhao và Binance, đã đồng ý thú tội để giải quyết cuộc điều tra hình sự của Bộ Tư pháp Mỹ, cuộc điều tra nhắm vào sàn giao dịch tiền số lớn nhất thế giới gần như từ khi sàn ra mắt. Như một phần của thỏa thuận, Binance sẽ trả một khoản phạt 4,3 tỷ USD, và Zhao đã từ chức CEO. Ông đối diện với một hình phạt tù lên đến 18 tháng.
Đây là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời của nhân vật lãnh đạo có ảnh hưởng nhất trong ngành công nghiệp tiền số này, người đã khởi xướng sàn giao dịch trực tuyến vào năm 2017 và phát triển đây trở thành một đế chế khổng lồ. Đây cũng là nơi giúp Zhao trở thành tỷ phú đôla.
Bộ Tư pháp cho biết việc Zhao từ chối tuân thủ luật pháp chống tội phạm tài chính, trong việc theo đuổi lợi nhuận giao dịch không kiểm soát, đã biến sàn giao dịch của ông thành một trung tâm rửa tiền khổng lồ cho các nhóm khủng bố, tội phạm mạng và khách hàng ở các quốc gia bị áp đặt biện pháp trừng phạt như Iran và Nga.
Quyết định của Zhao khi đồng ý với các cáo buộc của chính phủ phản ánh sự thiết thực. Đe dọa bị truy cứu trách nhiệm hình sự luôn rình rập Binance và Zhao từ nhiều tháng nay khi bản án nói rằng họ sẽ bị buộc tội nếu không đồng ý thú tội và xuất hiện tại một tòa án ở Mỹ.
Thỏa thuận cho phép Binance tiếp tục hoạt động. Zhao, 46 tuổi, sẽ lui về phía sau hậu trường và vẫn giữ quyền sở hữu của mình. Một bộ giám sát nội bộ được quy định bởi thỏa thuận có thể hạn chế hoặc thậm chí chặn đứng hoạt động kinh doanh của công ty, nhưng cũng có thể mang lại sự an tâm cho khách hàng của Binance rằng những vấn đề về quy định đã qua.
Khả năng của Binance chống lại một mức phạt lớn như vậy – mức phạt lớn nhất từng được áp đặt đối với một công ty tiền số – phản ánh sự lớn mạnh của quỹ dự trữ của công ty. Các nguồn tin trong công ty nói rằng họ đã dành 8 tỷ USD cho một thỏa thuận. Số tiền phạt gấp đôi so với mức phạt mà ngân hàng lớn HSBC của Anh phải trả vào năm 2012 vì các vi phạm tương tự. Cuối năm ngoái, ngân hàng lớn nhất của Đan Mạch đã trả 2 tỷ USD để giải quyết một trong những vụ scandal rửa tiền lớn nhất trong lịch sử.
“Các quyết định này thừa nhận trách nhiệm của công ty chúng tôi đối với các vi phạm tuân thủ tội phạm trong quá khứ và cho phép công ty chúng tôi tiến sang một trang mới”, Binance nói thêm rằng họ đã đầu tư nguồn lực vào việc tuân thủ các quy định.
Bộ Tư pháp Mỹ cũng có lý do riêng để giải quyết vụ án. Một phiên tòa mang theo những rủi ro và sẽ mất nhiều năm để giải quyết. Binance chủ yếu hoạt động ngoài lãnh thổ Mỹ, giới hạn khả năng làm ảnh hưởng đến hoạt động của họ. Zhao đặt trụ sở tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, nơi không có hiệp ước dẫn độ với Mỹ, tuy nhiên, năm ngoái họ đã ký một hiệp ước hợp tác với Washington về công tác chấp pháp.
Theo một số nguồn tin, đến cuối năm 2022, một số người trong Bộ Tư pháp tin rằng bằng chứng họ đã tích luỹ đủ để buộc tội Binance và Zhao. Trong số các tội danh được điều tra, có cả âm mưu rửa tiền, một tội danh nghiêm trọng hơn so với những gì Zhao và Binance đã thừa nhận cuối cùng.
Điều này là một phần của đe dọa buộc tội của Bộ Tư pháp. Zhao và Binance lo ngại rằng một quyết định buộc tội sẽ gây ra một làn sóng hoảng loạn, khiến khách hàng đua nhau rút tiền. Các sàn giao dịch tiền số khác, như FTX cũng đã sụp đổ do cách đó. Chủ sở hữu của các sàn bị mất mát và tài sản của khách hàng trở nên đóng băng cùng với một đống các chủ nợ khác.
Đây là một kết quả mà Zhao muốn tránh. Cơ quan quản lý cũng ngày càng gây áp lực. Vào tháng 3, Ủy ban Giao dịch Hợp đồng Tương lai hàng hóa kiện Binance và Zhao, tiết lộ một số bằng chứng mà các công tố viên cũng sử dụng.
Zhao, lúc đó đang ẩn mình ở Dubai, chỉ đạo luật sư của Binance tương tác với Bộ Tư pháp để tìm kiếm một thỏa thuận. Luật sư bảo vệ của Binance tại công ty luật Gibson Dunn & Crutcher họp với các quan chức của Bộ Tư pháp trong suốt năm và lý luận rằng chương trình tuân thủ của sàn giao dịch đã cải thiện đáng kể và một vụ buộc tội hình sự sẽ đánh vào thị trường tiền số, ngay cả khi nó đang trong tình trạng suy thoái.
Zhao đề xuất một lựa chọn thay thế cho thời gian tù: Tạm giam tại New York. Zhao phản đối việc từ bỏ quyền kiểm soát công ty hoặc rút lui. Trong quá trình đàm phán, cố vấn pháp lý chung của ông đã từ chức vào tháng 7 vì bất đồng về chiến lược pháp lý.
Nhưng khi cuộc trò chuyện của Bộ Tư pháp Mỹ kéo dài vào mùa thu này, Zhao bắt đầu đưa ra ý định từ chức cho các cấp dưới của mình tại Binance. Kế hoạch trước đó để chuyển quyền kiểm soát Binance cho Giám đốc dịch vụ khách hàng chính, Yi He đã bị hủy bỏ (Yi He là người được cho là đã có con với Zhao). Thay vào đó, Giám đốc thị trường khu vực của sàn giao dịch, Richard Teng, một người quản lý người Singapore trước đây, trở thành lựa chọn hàng đầu của Zhao.
Trong suốt năm năm điều tra, các cơ quan chức năng Mỹ theo dõi Zhao khi ông chuyển từ quốc gia này sang quốc gia khác để giữ cho Binance nằm ngoài tầm ngắm của họ. Đầu tiên là Trung Quốc, sau đó là Nhật Bản và Singapore, tiếp theo là một đợt giả mạo vận hành Binance từ Malta, cho đến cuối cùng ông kết thúc ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.
Một khi đã là địa điểm không thể chối cãi để giao dịch tiền số, Binance đã mất thị phần trong vài tháng gần đây khi khách hàng trở nên thận trọng. Nhiều lãnh đạo điều hành cấp cao rời đi trong vài tháng gần đây, nhiều người sợ rằng sàn giao dịch có thể bị đóng cửa dưới cáo buộc của Bộ Tư pháp.
Cuối mùa hè này, Zhao từ chối một thỏa thuận mà Bộ Tư pháp đề xuất, bao gồm một khoản phạt 6 tỷ USD cho công ty và một hình phạt tù khuyến nghị là 18 tháng. Việc thừa nhận tội chỉ đến vài tuần sau khi người sáng lập FTX, Sam Bankman-Fried, bị kết án về tội đánh cắp hàng tỷ USD từ khách hàng của sàn giao dịch tiền số của mình – một trong những vụ lừa đảo tài chính lớn nhất trong lịch sử Mỹ.
Binance cố gắng sử dụng vụ án này để phân biệt tội lỗi của mình với những tội lỗi đã đẩy FTX xuống hố sâu. Trong một thông cáo báo chí, Binance nói rằng họ không bị buộc tội là đã biển thủ bất kỳ quỹ người dùng nào.
“Tôi đã mắc sai lầm và tôi phải chịu trách nhiệm”, Zhao viết trên X, trước đây là Twitter. “Điều này là tốt nhất cho cộng đồng của chúng tôi, cho Binance và cho tôi cá nhân”.
Sinh ra tại Trung Quốc, Zhao chuyển đến Canada khi ông 12 tuổi với bố mẹ và em gái. Sau đó, ông học cách xây dựng cơ sở hạ tầng sàn giao dịch khi là một nhà phát triển phần mềm tại Bloomberg ở New York.
Năm 2017, ông và một đội ngũ nhỏ ra mắt Binance tại Thượng Hải, và trong vòng sáu tháng họ đã trở thành sàn giao dịch tiền số lớn nhất thế giới. Zhao cho rằng thành công đến từ làm việc chăm chỉ. Binance quảng bá câu chuyện về cách nhân viên mang theo laptop ngay cả khi họ đi dã ngoại hay xem phim.
Nhưng ưu thế chính của Binance là họ không phải trả lời cho bất kỳ cơ quan nào. Công ty cho rằng họ đặt trụ sở ở bất kỳ nơi nào, phục vụ khách hàng ở bất kỳ nơi nào trên thế giới thông qua nền tảng của mình Binance.com.
Zhao mải mê mở rộng Binance bằng mọi giá. Ngay từ đầu, một nhân viên tuân thủ Binance nói với đồng nghiệp rằng Zhao muốn “người dùng có thể giao dịch trong vòng 10 phút”.
Trong một kỳ nghỉ tập thể tại một khu nghỉ trượt tuyết ở Hàn Quốc vào năm 2020, một lá thư lan truyền giữa nhân viên bảo họ “tránh nói về công ty ở các nhóm công cộng”.
Công ty dường như nhận ra những rủi ro của mình từ sớm. Zhao cố gắng bảo vệ Binance khỏi sự giám sát ngày càng tăng. Ông ra mắt một chi nhánh tại Mỹ, được gọi là Binance.US, trong năm đó và tuyên bố hoạt động độc lập. Trên thực tế, Binance chủ yếu đứng sau và Zhao là cổ đông lớn nhất.
Mặc dù Binance chính thức chặn khách hàng Mỹ từ trang web chính, nhưng họ cung cấp các phương tiện công nghệ để người Mỹ có thể sử dụng sàn giao dịch lớn hơn. Mục tiêu là “giảm thiểu thiệt hại cho chúng tôi, và đồng thời làm cho các cơ quan quản lý Mỹ không làm phiền chúng tôi”, Zhao nói vào thời điểm đó, theo một khiếu nại dân sự khác của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ.
Các công tố viên liên bang đã gửi một lá thư đến Binance vào tháng 12/2020 yêu cầu hồ sơ về các chính sách tuân thủ của Binance. Yêu cầu này đã gây lo lắng nội bộ vì theo chỉ đạo của Zhao, nhiều tài liệu đã bị xóa.
Cuộc bùng nổ của tiền số trong thời kỳ đại dịch đã tăng tốc tài sản của Zhao. Trong khi tuyên bố mình là người tiết kiệm, ông đã chi tiêu 11 triệu USD để mua một du thuyền vào năm đó. Chiếc du thuyền này được làm ở Ý, mang tên Da Moon, theo một cựu điều hành viên của Binance, là một sự chơi chữ với từ ngữ “to the moon” vốn được yêu thích bởi những nhà giao dịch tiền số hy vọng giá sẽ tăng mãi mãi.
Trong khi đó, các cơ quan quản lý Mỹ nhận được sự giúp đỡ từ một số cựu điều hành viên hàng đầu tại Binance.US. Brian Brooks, người đã có một thời kỳ làm giám đốc điều hành tại đây, nói với các quan chức SEC trong một cuộc họp vào tháng 12/2021 rằng trong thời gian ông giữ chức vụ, rõ ràng Zhao mới là người chi phối hoạt động kinh doanh tại Mỹ.
“Ngay khi nhận ra điều đó, tôi rời đi”, Brooks nói.
Tại tòa án ở Seattle vào thứ ba, các công tố viên cố gắng ngăn chặn Zhao rời khỏi nước cho đến khi bị kết án. Họ lập luận rằng tài sản và quốc tịch của Zhao ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất có thể khiến ông trốn khỏi việc kỳ hầu tòa, hiện được lên lịch vào tháng 2.
Thẩm phán Brian A. Tsuchida sau đó đã đồng ý cho phép Zhao rời khỏi đất nước. Chị gái của Zhao cũng đặt nhà ở California của mình trị giá 5 triệu USD làm tài sản đảm bảo để đảm bảo anh trai xuất hiện tại phiên xử.
“Tôi đầy đủ ý chí trở lại đây và kết thúc vấn đề này”, Zhao nói với Thẩm phán Tsuchida. “Nếu không, tôi sẽ không ở đây hôm nay”.
Theo: WSJ-Phương Linh-Theo Nhịp sống thị trường
