Ngày nay, các lãnh đạo Trung Quốc mong muốn sửa chữa mọi sai lầm, và điều đó đồng nghĩa rằng họ sẽ không cúi đầu trước Mỹ hay bất kì quốc gia phương Tây nào khác một lần nữa.
(Jeffery Sachs là giáo sư và giám đốc của Trung tâm Phát triển Bền vững tại Đại học Columbia. Dưới đây là ý kiến của ông về chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Bài viết được đăng tải trên CNN.)
Thất bại trước phương Tây
Trung Quốc không phải là kẻ thù của Mỹ. Đây là một đất nước muốn cải thiện mức sống của người dân thông qua giáo dục, thương mại quốc tế, đầu tư cơ sở hạ tầng và cải thiện công nghệ.
Nói ngắn gọn, Trung Quốc đang làm những điều mà bất kì quốc gia nào trên thế giới cũng sẽ làm khi đối diện với hiện thực lịch sử rằng Trung Quốc đã từng nghèo khó và tụt hậu rất xa so với các cường quốc trên thế giới. Tuy vậy, chính quyền của ông Trump đang nỗ lực ngăn cản sự phát triển của Trung Quốc. Điều này có thể sẽ là thảm họa với cả Mỹ và cả thế giới.
Trung Quốc ngày nay đang bị đem ra làm “vật tế thần” cho sự bất công đang ngày càng cao tại Mỹ. Trong khi mối quan hệ thương mại Mỹ-Trung vẫn đem lại lợi ích cho cả 2 bên trong nhiều năm qua, một số người lao động Mỹ đã bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là những nhân công nhà máy ở vùng trung tây nước Mỹ – những người phải đối diện với lực lượng nhân công giá rẻ nhưng có hiệu suất ngày càng cao từ Trung Quốc.
Thay vì đổ lỗi cho Trung Quốc vì hiện tượng cạnh tranh rất bình thường trên thị trường lao động, Mỹ cần đánh thuế các khoản lợi nhuận khổng lồ của các công ty đa quốc gia và dùng các khoản này để giúp tầng lớp người lao động phổ thông, xây dựng lại hệ thống cơ sở hạ tầng xuống cấp, tăng cường quảng bá các kĩ năng, nghề nghiệp mới và đầu tư vào khoa học, công nghệ của tương lai.
Bên cạnh đó, cũng cần phải hiểu rằng, Trung Quốc đang muốn bù đắp lại khoảng thời gian bị tụt hậu vì những lí do về địa chính trị và các thất bại kinh tế khác. Dưới đây là một số những mốc sự kiện chính để hiểu thêm về hoạt động phát triển kinh tế của Trung Quốc trong 40 năm trở lại đây:
-Năm 1839, Anh tấn công Trung Quốc bởi Trung Quốc không cho phép các thương nhân người Anh tiếp tục bán nha phiến vào thị trường này. Anh chiến thắng, và sự thất bại thảm hại của Trung Quốc trong Chiến tranh Nha phiến lần thứ nhất (kết thúc vào năm 1842), đã dẫn tới cuộc nổi dậy quy mô lớn chống lại triều đại nhà Thanh. Cuộc nổi dậy có tên Thái Bình Thiên Quốc đã khiến ít nhất 20 triệu người Trung Quốc thiệt mạng. Sau đó, Chiến tranh Nha phiến lần thứ 2 chống lại Anh và Pháp tiếp tục đẩy Trung Quốc vào tình cảnh bất ổn hơn bao giờ hết.
-Tới những năm cuối của thế kỉ 19, Trung Quốc lại thua trong cuộc chiến với Nhật Bản, và phải nhượng bộ trong những yêu cầu thương mại bất công của Châu Âu và Mỹ. Không muốn chịu thiệt thòi, người dân Trung Quốc tiếp tục nổi dậy và thất bại dưới tay các cường quốc nước ngoài.
-Nhà Thanh ở Trung Quốc sụp đổ vào năm 1911, đẩy Trung Quốc vào thời kì xung đột nội bộ sâu sắc và bị Nhật Bản tấn công từ năm 1931. Liền sau đó là một loạt những sự kiện lớn khác: kết thúc Thế Chiến 2, Trung Quốc tiếp tục chìm vào nội chiến; nhà nước Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc thành lập năm 1949; Cách mạng Văn hóa và những hậu quả kéo dài cho tới năm 1977.
Vì lẽ đó, Trung Quốc chỉ bắt đầu phát triển trên cơ sở thị trường từ năm 1978, khi Đặng Tiểu Bình bắt đầu thực hiện cải cách kinh tế toàn diện. Mặc dù Trung Quốc đã tăng trưởng mạnh mẽ trong 4 thập kỉ trở lại đây, thì những di sản của hơn 100 năm nghèo đói, bất ổn, bị xâm chiếm và mối đe dọa từ nước ngoài vẫn hiện diện khá rõ ràng.
Trung Quốc trỗi dậy
Ngày nay, các lãnh đạo Trung Quốc mong muốn sửa chữa mọi sai lầm, và điều đó đồng nghĩa rằng họ sẽ không cúi đầu trước Mỹ hay bất kì quốc gia phương Tây nào khác.
Trung Quốc ngày nay là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, tuy nhiên người dân vẫn chưa “thoát nghèo”. Năm 1980, theo dữ liệu của IMF, GDP bình quân đầu người của Trung Quốc chỉ bằng 2,5% Mỹ. Tới năm 2018, con số này mới chỉ đạt 15,3% so với Mỹ. Xét tới chỉ số GDP qua tương đương sức mua, thu nhập bình quân đầu người năm 2018 của Trung Quốc vẫn chỉ cao hơn mức 28,9% so với Mỹ.
Trung Quốc đã phát triển theo hướng gần giống như Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore. Từ quan điểm kinh tế, Trung Quốc không có động thái nào khác thường so với những quốc gia mong muốn trở nên giàu có khác. Phát triển công nghệ là một trong những yếu tố then chốt nhất.
Các quốc gia tụt hậu về công nghệ có nhiều cách để cải thiện và khắc phục điểm yếu của mình: thông qua nghiên cứu, mô phỏng, mua công nghệ, hợp nhất, tận dụng đầu tư nước ngoài, và cả sao chép. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, luôn luôn có những cuộc chiến không ngừng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ.
Điều đó cũng đúng với cả các công ty Mỹ – và cuộc cạnh tranh đơn thuần là một phần trong hệ thống kinh tế toàn cầu. Các nhà lãnh đạo công nghệ biết rằng họ không thể dẫn đầu chỉ bằng việc bảo vệ tài sản trí tuệ, mà phải thông qua những sự phát triển và đổi mới.
Trong những năm đầu thế kỉ 19, Mỹ đã không ngừng áp dụng công nghệ của Anh và còn tuyển dụng những nhà khoa học tài năng từ nước ngoài. Ví dụ, chương trình tên lửa đạn đạo của Mỹ đã được xây dựng nhờ các chuyên gia Đức sau Thế Chiến 2.
Nếu Trung Quốc có ít dân số hơn, ví dụ chỉ ngang bằng Hàn Quốc – với hơn 50 triệu dân – có thể Trung Quốc đã được Mỹ ca ngợi là “một tấm gương phát triển kinh tế”. Tuy nhiên, bởi vì Trung Quốc quá lớn, quốc gia này đã trở thành một mối đe dọa với Mỹ. Suy cho cùng, dân số Mỹ cũng chỉ chiếm 4,2% dân số thế giới và ít hơn 1/4 dân số Trung Quốc.
Giao thương với Trung Quốc giúp Mỹ có thêm những hàng hóa chi phí thấp và ngày càng nhiều sản phẩm chất lượng cao. Hoạt động này cũng gây ra tình trạng thất nghiệp ở một số ngành sản xuất cạnh tranh trực tiếp với Trung Quốc. Đây là nguyên tắc của thương mại. Cáo buộc Trung Quốc giao dịch bất công là sai bởi vô số công ty Mỹ đã thu về lợi nhuận nhờ việc sản xuất ở Trung Quốc hoặc xuất khẩu hàng hóa sang nước này.
Người tiêu dùng Mỹ cũng hưởng mức sống cao hơn nhờ những sản phẩm nhập khẩu rẻ từ Trung Quốc. Do đó, Mỹ và Trung Quốc cần tiếp tục đàm phán và phát triển những điều khoản tốt hơn cho hoạt động thương mại song phương và đa phương, thay vì “đổ thêm dầu vào lửa” với những đe dọa đơn phương và cáo buộc không căn cứ.
Bài học cơ bản nhất trong lí thuyết thương mại là không nên dừng giao dịch – việc này sẽ làm suy giảm mức sống của người dân, gây ra khủng hoảng và mâu thuẫn kinh tế. Thay vào đó, Mỹ cần chia sẻ lợi ích kinh tế và đưa những lợi ích bù đắp cho thiệt hại.
Tuy nhiên, các chính sách của Mỹ ngày nay đang quá “tham lam“. Cuộc chiến thực sự của chính phủ Mỹ không phải là với Trung Quốc mà phải là với những tập đoàn khổng lồ của Mỹ. Nhiều tập đoàn thu lợi nhuận lớn nhưng không trả cho nhân công mức lương phù hợp. Các lãnh đạo doanh nghiệp của Mỹ liên tục thúc đẩy cắt giảm thuế và tăng quyền lực độc quyền – mọi thứ cần thiết để đem về nhiều lợi nhuận hơn – trong khi từ chối các chính sách để khiến xã hội Mỹ công bằng hơn.
Ông Trump đang tấn công thương mại Trung Quốc dữ dội và tin rằng Trung Quốc sẽ lại một lần nữa cúi đầu trước phương Tây. Mỹ đang tìm cách bóp nghẹt những công ty Trung Quốc thành công như Huawei bằng cách thay đổi luật thương mại một cách đột ngột và đơn phương.
Trung Quốc đã theo luật phương Tây trong 40 năm qua, dần dần bắt kịp theo cách mà các đồng minh của Mỹ ở châu Á đã làm trong quá khứ.
Trừ khi có những sự thay đổi tỉnh táo, Mỹ có thể sẽ bị lôi vào vòng xoáy mâu thuẫn với Trung Quốc ở mức lớn hơn, đầu tiên là về kinh tế, sau đó sẽ tới địa chính trị, quân sự, và cuối cùng là thảm họa cho tất cả chúng ta. Sẽ không ai chiến thắng trong một cuộc mâu thuẫn như vậy.
Chiến tranh thương mại sẽ không giải quyết được vấn đề kinh tế của Mỹ. Thay vào đó, Mỹ cần có những giải pháp cho những vấn đề trong nước: cải thiện hệ thống y tế, giáo dục, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và tăng mức lương cơ bản. Nhờ đó, Mỹ sẽ học được rằng sẽ có nhiều lợi ích hơn trong quá trình hợp tác với Trung Quốc thay vì những sự khiêu khích liều lĩnh và bất công.
*Bài viết không thể hiện quan điểm của tòa soạn
Theo Trí Thức Trẻ
