Dân tộc Do Thái là một dân tộc lâu đời trên thế giới, dân số Do Thái chỉ chiếm một phần rất nhỏ trên tổng dân số thế giới nhưng lại trải qua nhiều khổ nạn, kiên cường sinh tồn, đồng thời nuôi dưỡng ra rất nhiều nhân tài kiệt xuất. Điều này có nguyên nhân rất lớn từ văn hóa đọc sách và truyền thống giáo dục gia đình của người Do Thái.
Ngay từ khi con cái còn rất nhỏ tuổi, cha mẹ Do Thái đã bắt đầu truyền cảm hứng cho trẻ để giúp chúng theo đuổi tri thức, tôn trọng trí tuệ, bồi dưỡng tính cách độc lập, tinh thần tiên phong và sáng tạo. Họ cũng để trẻ nhận biết giá trị của sức lao động và tiền bạc, bồi dưỡng tác phong và cách sống cần kiệm cũng như năng lực giao tiếp xã hội, xử thế. Trẻ Do Thái được giáo dục để đối xử tốt, ứng xử hài hòa với người khác, tăng cường khả năng tự kiểm soát và dũng khí đối mặt với nghịch cảnh.
Nghi thức hôn lên Thánh Kinh của người Do Thái
Trong các gia đình người Do Thái, ngay từ khi con còn nhỏ, người mẹ sẽ mở cuốn Thánh Kinh Do Thái ra và nhỏ lên đó những giọt mật ong. Sau đó người mẹ sẽ hướng dẫn con hôn lên chỗ mật được nhỏ trên cuốn sách ấy. Nghi thức này sẽ giúp trẻ lưu lại một ấn tượng vô cùng tốt đẹp ngay trong lần đầu tiên tiếp xúc với sách, mà lại là cuốn sách chỉ dẫn về đức tin, là kim chỉ nam trong cuộc đời. Người Do Thái mong rằng qua nghi lễ này, trẻ sẽ cả đời vui vẻ với việc học, đọc sách và thực hành đức tin.
Gia đình người Do Thái còn có một thói quen được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, đó là đặt sách phải đặt ở phía đầu giường. Nếu đặt ở phía cuối giường thì bị cho là bất kính. Những thói quen này đã khiến Do Thái trở thành một dân tộc yêu sách nhất trên thế giới.
Trong các gia đình Do Thái, trẻ ngay từ lúc còn nhỏ đã bắt đầu đọc thuộc lòng Kinh Do Thái như “Kinh Moses”, “Kinh Cựu Ước”, v.v.. Mục đích của người lớn không phải là để trẻ lý giải được sâu sắc ý nghĩa của Thánh Kinh, mà là để tạo cho trẻ nền tảng cơ bản sơ khai về đức tin, đồng thời cũng là một cách mở rộng khả năng ghi nhớ, bồi dưỡng ngôn ngữ.
Câu hỏi truyền thống trong gia đình Do Thái
Trẻ em ở nhiều gia đình Do Thái đều phải trả lời một câu hỏi: “Nếu có một ngày nhà của con bị cháy, hoặc tài sản của con bị cướp, con sẽ mang thứ gì theo khi chạy trốn?” Nếu trẻ trả lời là sẽ mang theo tiền bạc hay của cải thì người mẹ sẽ tiến thêm một bước mà hỏi: “Có một thứ không có hình dạng, không có màu sắc, không có mùi vị nhưng quan trọng hơn cả. Con có biết là thứ gì không?”
Nếu trẻ không trả lời được, người mẹ sẽ nói: “Con à! Thứ mà con phải mang theo không phải là tiền bạc cũng không phải là của cải, mà là trí tuệ. Bởi vì, trí tuệ là thứ mà bất kể kẻ nào cướp cũng không được. Con chỉ cần sống thì trí tuệ sẽ vĩnh viễn đi theo con.”
Coi trọng sự sáng tạo
Người Do Thái có một câu ngạn ngữ: “Đừng là con lừa cõng trên lưng nhiều sách”. Họ không chỉ coi trọng tri thức mà càng coi trọng tài năng. Họ ví những người có chút tri thức mà không có tài năng là “Con lừa cõng trên lưng nhiều sách”.
Người Do Thái cho rằng học tập cần phải lấy suy nghĩ, tự hỏi, suy xét làm cơ sở. Bởi thường xuyên suy nghĩ và đặt câu hỏi sẽ khiến con người tiến bước. Người Do Thái đặc biệt chú trọng đến việc giao lưu chia sẻ suy nghĩ với trẻ trong gia đình. Trẻ luôn luôn nhận được lời dạy bảo và chỉ dẫn của người lớn.
Trẻ cũng có thể cùng với người lớn trao đổi, đàm luận về các vấn đề. Đôi khi người lớn sẽ hỏi vặn, tranh luận với trẻ, để giúp trẻ đi sâu vào nghiên cứu và học tập. Chính vì thế, người Do Thái nổi tiếng là có tài ăn nói, hùng biện.
Đọc sách trong ngày nghỉ để tẩy rửa tâm linh
Thời cổ đại, người Do Thái dành ra một ngày trong tuần để nghỉ ngơi. Đối với những quốc gia khác thì đây là một điều vô cùng kỳ lạ. Hơn nữa, người Do Thái cũng không tận dụng ngày nghỉ để đi du ngoạn. Họ cho rằng ngày nghỉ ngơi phải đạt được mục đích nghỉ ngơi, thư giãn tinh thần và thân thể, tẩy rửa tâm linh, khôi phục lại trạng thái làm việc tốt nhất.
Trong ngày nghỉ, họ thậm chí còn đóng cửa hết thảy các hoạt động buôn bán: 8 giờ sáng họ bắt đầu đi lễ, mãi cho đến giữa trưa họ dùng tiếng Hebrew để đọc kinh cầu nguyện, lắng nghe những lời dạy trong Kinh Do Thái, giúp cho tâm trí của mình được minh mẫn hơn. Sau đó họ trở về nhà và ăn nhanh bữa trưa rồi nghỉ ngơi. Đến khoảng 4 giờ chiều, họ sẽ ở nhà hoặc đến giáo đường để giao lưu chia sẻ về kinh sách.
Người Do Thái cho rằng nếu trong ngày nghỉ mà không điều chỉnh được trạng thái của mình thì sẽ rất khó để cải thiện được những suy nghĩ trong tâm linh. Họ muốn trong ngày nghỉ phải giải phóng bản thân khỏi công việc thế tục, hoàn toàn đắm mình vào trong một thế giới khác. Ở trong loại thế giới ấy, họ có thể đạt được cội nguồn của suy nghĩ và linh cảm.
Linh cảm và sáng tạo đều là sản vật của trí tuệ. Mà chúng được sinh ra ở trong trạng thái bình an, tĩnh tại. Cho dù là người có bộ não thông minh bao nhiêu đi nữa, nhưng căng thẳng, suy nghĩ liên tục trong một thời gian dài thì trí tuệ sẽ bắt đầu bị tê liệt. Đây chính là đạo lý đơn giản đằng sau thói quen đọc kinh sách của người Do Thái, nhưng lại thường không được mọi người chú ý.
An Hòa
