Trong “Tương Uyển”, Gia Cát Lượng đưa ra 7 phẩm chất đặc biệt cần có của một người làm tướng, đến ngày nay vẫn còn nguyên giá trị ở nhiều lĩnh vực.
7 phẩm chất đặc biệt này có thể khái quát lại là: Chí, biến, thức, dũng, tính, liêm, tín.
1. Chí: Dùng đúng sai để hỏi nhằm xem xét chí hướng của đối phương
Câu này có ý nghĩa là đưa ra vấn đề đúng sai rõ ràng để hỏi đối phương nhằm xem xét chí hướng của đối phương như thế nào, thái độ có đặc điểm gì, cũng là để xem lập trường của người này. Muốn đánh giá một người có đáng trọng dụng hay không, đầu tiên phải hiểu được cách nhìn nhận của người đó có tích cực, chính xác hay không.
Bởi vì trung thành là điều quan trọng nhất, cũng là yếu tố cơ bản nhất, kẻ làm tướng nếu như không phân biệt rõ địch và ta thì hậu quả là vô cùng thảm hại. Theo Gia Cát Lượng, “chí” là yếu tố đứng đầu.
2. Biến: Dùng nhiều câu hỏi để truy vấn khả năng ứng biến của đối phương
Đưa ra một vấn đề rồi cùng tranh luận với một người sẽ có thể thấy rõ được khả năng ứng biến nhanh nhạy của người đó. Người có khả năng ứng biến giỏi, nhanh nhạy có thể chuyển bại thành thắng, mở một con đường mới cho bản thân và người đi theo mình. Ở vào những tình huống tưởng như không có lối thoát, họ vẫn tìm được đường ra.
3. Dũng: Dùng mưu kế của mình để đánh giá kiến thức của đối phương
Trong công việc kinh doanh, vấn đề con người là vấn đề quan trọng hàng đầu. Có nhà kinh doanh thành đạt cho rằng, cách dùng người tốt nhất là ủy quyền và kín đáo xem xét. Tức là cho nhân viên một số quyền hạn để họ có một khoảng không hoạt động, nhưng sẽ kín đáo giám sát quá trình làm việc của anh ta.
Thứ nhất là xem xét khả năng và hiểu biết của anh ta khi xử lý công việc. Thứ hai là xem xét thái độ làm việc của anh ta. Thứ ba, nếu thấy anh ta lệch khỏi quỹ đạo thì có thể kịp thời ra tay uốn nắn, ngăn chặn tổn thất.
4. Tính: Đặt ra những tình huống nguy khốn xem dũng khí của đối phương
Ý nghĩa của câu này là đưa ra những sự tình nguy khốn, khó giải quyết để tìm hiểu dũng khí và khả năng quyết đoán của đối phương. Điều này rất quan trọng đối với những người làm tướng, những người đứng đầu.
Trong hoạn nạn có thể thấy được chân tình, gặp được khó khăn quẫn bách sẽ biết ai là hào kiệt. Đứng trước áp lực, khốn quẫn, thách thức ở ngay trước mặt, sự tình biến hóa mới có thể nhìn thấy được dũng khí của một người.
5. Liêm: Dùng rượu để xem tính tình của đối phương
Cùng một người uống rượu có thể thấy được phẩm tính của một người. Có người sau khi uống rượu lải nhải mãi không thôi. Đối với người này đừng nên tiết lộ bí mật gì, đặc biệt là bí mật quốc gia đại sự, bí mật của công ty… Có người uống rượu xong lại không có đủ lực để khống chế bản thân, đánh mất lý trí, những người này đều là khó làm thành việc lớn.
6. Dùng lợi lộc công danh để xem liêm chính của đối phương
Một người quản lý ở công ty lớn chia sẻ rằng, khi dùng người hay cần chọn người thân tín, ông sẽ cho người đó nhiều cơ hội làm ở những chức vụ có thể chiếm được những món lợi nhỏ để xem xét sự thanh liêm của họ.
Nhờ đó, có thể hiểu đúng về bản chất con người họ mà giao cho họ những trọng trách lớn hơn, những chức vị chủ chốt. Người thanh liêm thường lại có lòng tự trọng cao, biết nhìn lại bản thân, làm việc hết mình không vị tư, cho nên đây là yếu tố đặc biệt quan trọng.
7. Tín: Giao việc và cho đối phương tự hẹn khoảng thời gian sẽ hoàn thành để xem chữ tín của họ
Muốn biết khả năng giữ chữ tín của một người đạt đến mức nào, đừng ngại dùng cách này: giao cho họ một công việc và hãy để họ tự đưa ra khoảng thời gian sẽ hoàn thành công việc này, sau cùng xem thời gian hoàn thành có đúng như đã hứa hay không.
Đương nhiên, chỉ cần dùng một cuộc hẹn cũng có thể nhìn ra sự thành tín của một người. Có thể một lần khó đánh giá, nhưng nhiều lần xảy ra thì phải nhìn nhận lại sự thành tín của người này.
Thành tín là cái gốc của làm người, làm việc, nó có sự tương thông và là thể hiện của “chí”.
ĐKN
