Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) bao gồm 13 tỉnh, thành phố có tổng diện tích hơn 3,9 triệu hecta. Tuy nhiên, ĐBSCL đang bị chìm khoảng 11mm/năm, ở một số nơi, tốc độ sụt lún diễn ra lên đến 50 mm/năm.
Hội thảo Phát triển hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu tài nguyên nước dưới đất cho các tỉnh ĐBSCL diễn ra vào ngày 15/10 tại Cà Mau, do Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước Quốc gia, Viện Liên bang Các khoa học trái đất và Tài nguyên thiên nhiên (BGR) và Dự án tăng cường năng lực bảo vệ nước ngầm tại VN (IGPVN) của Cộng hòa Liên bang Đức tổ chức.
Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước – ông Châu Trần Vĩnh cho biết ĐBSCL bao gồm 13 tỉnh, thành phố có tổng diện tích hơn 3,9 triệu hecta. Với nhu cầu sản xuất 2-3 vụ lúa/năm, tưới cây ăn trái, nuôi thủy sản quanh năm, nhu cầu dùng nước tại các khu công nghiệp, dịch vụ và nước sinh hoạt cho gần 18 triệu người…, tổng nhu cầu nước ngọt trong năm dao động từ 700-2.000m3/s.
Đặc biệt, vào các tháng mùa khô, kiệt, tổng nhu cầu nước ngọt chiếm đến 15 – 50% dòng chảy kiệt vào lưu vực sông Cửu Long.
Trong khi đó, ở nhiều vùng, đặc biệt các khu vực ven biển thuộc các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng…, nước dưới đất bị khai thác với quy mô lớn, làm giảm mực nước ngầm, đồng thời gây ô nhiễm và nhiễm mặn nguồn nước.
Ông Vĩnh cho hay việc cập nhật thông tin, quy hoạch, bảo vệ tài nguyên nước dưới đất là điều kiên tiên quyết cho phát triển bền vững vùng ĐBSCL trong diễn biến của biến đổi khí hậu.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau – ông Lê Văn Sử dẫn kết quả nghiên cứu mới đây của Viện Địa kỹ thuật Na uy cho biết trong 15 năm do khai thác nước ngầm quá mức, hiện tượng sụt lún đất diễn ra nhanh trên địa bàn tỉnh Cà Mau, có nơi từ 30 – 70cm. Dự báo trong một vài thập niên tới, sụt lún đất tại Cà Mau có nơi lên đến 90cm.
Ông Andreas Renck, đại diện Viện Liên bang Các Khoa học Trái đất và Tài nguyên (BGR) cho hay việc khai thác nguồn nước dưới đất làm gia tăng sự sụt lún nền đất và điều này đang diễn ra ở ĐBSCL. Những quan sát từ vệ tinh của EU gần đây cho thấy hiện tượng này đáng báo động. Trung bình, ĐBSCL đang bị chìm xuống khoảng 11 mm/năm. Ở một số nơi, tốc độ sụt lún diễn ra nhanh hơn so với mực nước biển dâng, có thể lên đến 50 mm/năm. Đáng chú ý, hiện tượng này diễn ra ngày một nhanh hơn.
“Nếu chúng ta không có giải pháp hữu hiệu để giải quyết thì đời sống, sinh kế của hàng chục triệu dân trong khu vực sẽ bị đe dọa. Trong đó, nghiêm trọng nhất vẫn là người dân sống tại các khu vực ven biển. Dù có nhiều nỗ lực, nhưng tình trạng chung tại ĐBSCL hiện nay vẫn là sự thiếu hụt các thông tin cơ bản về nguồn nước dưới đất, điều này cần phải sớm được khắc phục”, ông Andreas Renck đưa ra cảnh báo.
Ông Triệu Đức Huy – Phó Tổng giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra Tài nguyên nước Quốc gia, tại ĐBSCL, thách thức lớn hiện nay là bờ biển bị xâm thực và mặn hóa ngày càng xâm nhập sâu. Trong khi đó, gia tăng khai thác tài nguyên nước trên thượng nguồn, nhất là hoạt động khai thác thủy điện trên dòng chính sông Mê Công đã làm ảnh hưởng đến dòng chảy, làm chuyển nước sang lưu vực sông khác, làm trầm trọng thêm nguy cơ cạn kiệt nguồn nước.
Tại hội thảo, ông Vĩnh đề nghị các ngành chức năng có liên quan cần tập trung vào các vấn đề cụ thể như phân tích, nhận diện được đầy đủ các thách thức về cơ sở dữ liệu tài nguyên nước dưới đất ở ĐBSCL nói chung và tỉnh Cà Mau nói riêng để giải quyết tình trạng thiếu thông tin cơ bản về nước dưới đất và thiếu thông tin về hoạt động khai thác nước dưới đất, trong khi kiến thức về nguồn nước dưới đất vẫn còn phân bố rải rác ở nhiều cơ quan, dự án. Ngoài ra, các bên đề xuất cách tích hợp cơ sở dữ liệu hiện hành tại các đơn vị vào hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về tài nguyên và môi trường.
Ông Nguyễn Bảo Chung, đại diện Cục Công nghệ thông tin và Dữ liệu tài nguyên môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết Trung tâm tích hợp dữ liệu vùng ĐBSCL đang được triển khai xây dựng tại Cần Thơ. Khi trung tâm đi vào hoạt động, các dữ liệu sẽ được quản lý tập trung, đồng bộ từ trung ương đến địa phương, từ đó, nâng hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước đối với khu vực ĐBSCL.
Sơn Nguyên
