Con bạn đang đi theo con đường nào?
Nhiều người có thể còn nhớ rằng khi ChatGPT lần đầu tiên ra mắt, khả năng suy luận logic của nó không được tốt lắm và thậm chí có thể giải sai các bài Toán ở trường tiểu học. Nhưng chỉ trong vòng một năm, tốc độ giải các bài Toán hình học trong kỳ thi Olympic Toán học của AI đã tiệm cận trình độ của con người đạt huy chương Vàng.
Khi thấy AI (Artificial Intelligence có nghĩa là Trí tuệ nhân tạo hay Trí thông minh nhân tạo) đang tiến tới một mô hình thông minh tiên tiến hơn, vô số phụ huynh ngày càng trở nên hoảng loạn:
Con cái chúng ta học hành chăm chỉ 20 năm vẫn không thể so sánh với những gì AI học được trong một năm. Nếu chúng ta không muốn bị đào thải trong tương lai, tốt nhất là để con cái chúng ta học Toán và lập trình thật tốt, theo đuổi chuyên ngành AI ở trường đại học và trở thành bậc thầy về Trí tuệ nhân tạo?
Để trả lời câu hỏi này, một trong những ứng cử viên phù hợp nhất là Giáo sư Luo Boshen, một bậc thầy Toán học huyền thoại trong mắt các bậc phụ huynh Trung Quốc.
Ông tin rằng con người hiện đang có một giai đoạn cửa sổ “lợi thế về tư duy” và việc học của trẻ em nên được giải phóng khỏi việc phải làm nhiều bài tập và tính toán, chuyển sang bồi dưỡng tư duy tích cực hơn.
3 sự “không phù hợp” giữa giáo dục truyền thống và AI
Trong năm qua, Luo Boshen đã chứng kiến AI đã thay đổi giáo dục như thế nào. Nhiều học sinh thậm chí còn sử dụng AI như một “trợ lý cá nhân” để giúp họ làm bài tập về nhà, tra cứu thông tin và gian lận. Là người dùng chuyên sâu của ChatGPT, ông đã suy nghĩ: Khi nó có thể làm mọi thứ nhanh hơn con người, thì nền giáo dục Toán học của chúng ta sẽ đi về đâu?
Luo Boshen than thở rằng ngày càng có sự “mất cân bằng” giữa công nghệ và giáo dục truyền thống, và nhiều người vẫn chưa nhận ra điều đó.
1 – Độ trễ mục tiêu
AI dễ dàng sở hữu hai lợi thế chính là tốc độ và độ chính xác, đồng thời có khả năng rèn luyện tư duy, trong khi nền giáo dục của chúng ta vẫn dành nhiều thời gian để trẻ em luyện tập các bài tập và tính toán nhanh chóng, tốt.
2 – Đánh mất sự tò mò
Động lực của thời đại AI là sự tò mò. Nhưng trong nhiều năm giảng dạy, Luo Boshen đã chứng kiến sự tò mò của trẻ em ngày càng bị phá hủy bởi các kỳ thi.
Cha mẹ thúc đẩy con cái mình học hành chăm chỉ để lọt vào top 10%, và giáo viên chỉ nhìn thấy những học sinh có điểm cao trong lớp. Kết quả là, những đứa trẻ ban đầu giỏi Toán cảm thấy mình quá kém môn Toán sau khi học xong tiểu học, mất hứng thú và bỏ cuộc sớm.
Học tập đã trở thành công cụ để giành chiến thắng trong các cuộc thi, sự tò mò và niềm vui đã nhường chỗ cho việc học tập sâu hơn, và giáo dục đã bị thu hẹp lại chỉ còn một con đường: Vào một trường danh tiếng hàng đầu.
“Tôi thường thấy các học viên không còn quan tâm đến việc kiến thức mình học có thú vị hay không. Thay vào đó, họ quan tâm nhất đến việc “Điểm kiến thức này có được kiểm tra không?”.
Trên thực tế, Luo Boshen tin rằng “AI sẽ làm cho con đường giáo dục ngày càng rộng mở hơn”. Trong kỷ nguyên AI, các công cụ và tài nguyên sẽ được bổ sung rất nhiều. Trước đây, chỉ những sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học tốt mới có được việc làm tốt, nhưng trong tương lai, hàng triệu hướng đi nghề nghiệp mới sẽ được khám phá.
Các công cụ AI tiếp tục xuất hiện ngày nay sẽ trở nên dễ sử dụng như Word và PPT. Chúng thậm chí có thể làm việc cho bạn, cho phép bạn trở thành “chủ tịch” của chính mình và hoàn thành những việc mà trước đây đòi hỏi cả một công ty. Nhưng nếu bạn mất đi sự tò mò sớm, điều đó có nghĩa là bạn đã tự nguyện từ bỏ quyền được sống sót trong kỷ nguyên AI.
3 – Sự “thù địch” với mọi người
Một khi tư duy cạnh tranh trong giáo dục được hình thành, nó sẽ thúc đẩy cha mẹ và trẻ em xem tất cả mọi người trên con đường cạnh tranh là “kẻ thù”. Khi người khác tiến lên, bạn phải lùi lại, và việc học tập tiếp theo trở thành trò chơi sống còn. Mọi người đều mong muốn có ít người xung quanh mình hơn.
Nhưng trong thời đại AI, nếu con người muốn tiếp tục là chủ thể tuyệt đối của thế giới, họ phải gạt bỏ sự thù địch và giúp đỡ lẫn nhau vì lợi ích chung.
Nếu mọi người đều cảnh giác với người khác và chỉ sử dụng AI để giải quyết những nhu cầu tình cảm như tình bạn và tình yêu, thì trong 50 hoặc 100 năm tới, có lẽ sẽ không ai kết hôn. Về mặt sinh học, có thể không còn con người nào còn tồn tại trên thế giới.
Luo Boshen tin rằng con người vẫn tốt hơn AI một chút về khả năng suy nghĩ và giải quyết vấn đề. Có lẽ trong 30 năm nữa, ngay cả lợi thế này cũng sẽ không còn nữa, nhưng trước khi thời điểm đó đến, chúng ta vẫn cần đảm bảo rằng trẻ em có một trí óc rất năng động.
Chúng cần phải có sự tò mò và khao khát kiến thức mạnh mẽ, giỏi phát hiện ra điểm yếu của mọi người, sử dụng trí tuệ và công cụ của mình để đưa ra các giải pháp sáng tạo và luôn cảnh giác để không rơi vào thói quen đã được lập trình sẵn. Chỉ có bộ não như vậy mới có khả năng giải quyết vô số vấn đề và tình huống mới chưa từng thấy trước đây.
Vậy, chúng ta nên bồi dưỡng những khả năng nào ở trẻ em để các em có thể tự lập hơn trong tương lai?
Giáo sư Bành Khai Bình, Trưởng khoa Khoa học xã hội, Đại học Thanh Hoa, chỉ ra rằng con người có ít nhất 9 khả năng mà máy móc Trí tuệ nhân tạo không thể thay thế, đó là: Sự đồng cảm, nhận thức đạo đức, trí tuệ, tự chủ, cảm thụ cái đẹp, hạnh phúc, cảm thụ ý nghĩa, tư duy tượng trưng, sự cộng hưởng và tiếng gọi.
Chúng ta có thể gọi chung những khả năng này là sức mạnh mềm. Con người có cảm xúc và sự đồng cảm phong phú, có thể hiểu và cảm nhận được cảm xúc và nhu cầu của người khác.
Khả năng này là thứ mà AI hiện tại không thể sao chép hoàn toàn. Mặc dù AI có thể xử lý và phân tích lượng dữ liệu lớn, nhưng nó thiếu tư duy sáng tạo và sự đồng cảm thực sự. “Trí thông minh” của nó thường dựa trên sự kết hợp lại dữ liệu hiện có và không phù hợp để xử lý các mối quan hệ giữa các cá nhân phức tạp và trao đổi cảm xúc. Ngoài ra, con người có khả năng sáng tạo và đổi mới mạnh mẽ, có thể đưa ra những ý tưởng và giải pháp mới.
Mỗi ngành đều có thế mạnh riêng. Công thức nên có là: Máy tính + bất kỳ ngành nào!
Máy tính + Y học, để đạt được tính chính xác về quản lý sức khỏe, chẳng hạn như hồ sơ sức khỏe điện tử, phân tích dữ liệu y tế, dự đoán bệnh tật, Y học từ xa, v.v. Máy tính + Tài chính có thể thúc đẩy hiệu quả và tính bảo mật của các dịch vụ tài chính như thanh toán di động và ví điện tử, giao dịch định lượng, công nghệ blockchain, v.v. Máy tính + năng lượng mới, chẳng hạn như ngành công nghiệp xe năng lượng mới đang phát triển nhất hiện nay.
Sự kết hợp giữa máy tính và bất kỳ ngành công nghiệp nào không chỉ là sự hợp nhất của công nghệ mà còn là sự đổi mới trong tư duy và cách làm việc. Mô hình “máy tính + bất kỳ ngành nào” này không chỉ mang lại cơ hội phát triển mới cho nhiều ngành mà còn mở rộng không gian phát triển và nghề nghiệp cho các chuyên gia máy tính.
Lịch sử cho thấy những tiến bộ công nghệ sẽ loại bỏ một số công việc, nhưng sẽ luôn tạo ra những nhu cầu mới phức tạp hơn.
Là những cá nhân của thời đại này, chúng ta cần phải hiểu rõ rằng bản chất của công nghệ mới là công cụ chứ không phải là sự thay thế. Thay vì lo lắng về việc bị thay thế, chúng ta nên tập trung vào cách làm chủ và sử dụng các công nghệ mới nổi để đạt được sự phát triển tốt hơn.
Làm rõ giá trị của bản thân, tận dụng tối đa lợi thế, duy trì việc học tập suốt đời và chủ động ứng phó với những thay đổi của xã hội. Như Einstein đã nói, “Trí tưởng tượng quan trọng hơn kiến thức”. Đây là sự khác biệt cơ bản giữa con người và AI.
Theo Hiểu Đan–Phụ Nữ Số
