Cuộc sống có những lúc đẩy bạn vào thế khó xử nhưng sống làm sao để ngẩng cao đầu, không thẹn với lòng mình thì cần phải rèn luyện những đức tính này.
Sách sử luôn dạy cho chúng ta biết cách đối nhân xử thế, biết cách sống sao cho đẹp lòng mình, đẹp lòng người. Người giàu là người biết đủ, người chân chất, thật thà là người tốt, người sống giản đơn là người có phẩm chất cao. Những người này đáng để chúng ta trân trọng và học tập.
Biết đủ là người giàu
Trong “Lễ ký” có câu: “Người có tiền thường hạnh phúc.”
Vương Khải thời Tấn là một người rất giàu có, hàng rào hai bên đường dài 40 dặm trước cửa nhà anh ta được làm bằng lụa tím. Ai muốn lên nhà Vương Khải thì phải đi qua con đường lụa tím 40 dặm này. Nhưng, Thạch Tông giàu hơn Vương Khải. Thạch Tông nghe nói nhà Vương Khải rửa nồi bằng mạch nha, liền lệnh cho nhà bếp nhà anh ta lấy nến làm củi nhóm lửa. Vương Khải không phục, liền mang theo một cây san hô cao hơn 2 tấc đến bày ra trước mặt Thạch Tông. Thạch Tông lấy sắt như ý đập nát cây san hô, rồi nói với Vương Khải đang tức xì khói đầu: “Ta bồi thường cho ngươi!”.
Sau đó, Thạch Tông sai người hầu lấy tất cả san hô từ trong nhà ra, có cái ba tấc, có cái cả bảy tám tấc, những cây khoảng hai tấc thì có rất nhiều. Vương Khải lập tức hiểu ra là sự giàu có của mình không thể so đo được với Thạch Tông.
Sau này Thạch Tông bị Triệu vương Tư Mã Luân giết, gia tài bị chia chác, có thể thấy rằng có bao nhiêu tài sản không phải là giàu, bình an mới là giàu, biết đủ mới là giàu.
Hai chữ “giàu”(富) và “phúc”（福）đều có bộ 畐, trong Giáp Cốt văn, chữ tượng hình là một cái biểu tượng của người bụng phệ. Tức là, người béo thì là người có phúc, cũng có khả năng sẽ giàu có.
Người đôn hậu, khoan dung, rộng lượng, không phiền não thì là người dễ béo nhất; người cả ngày khổ tâm tính kế, tham lam, có bạc còn muốn vàng là người khó béo nhất.
3 chữ “富””福””畐” hợp với lẽ trời, tức là muốn khuyên răn chúng ta, biết đủ là người giàu, biết đủ là người có phúc.
Đôn hậu là người tốt
Cổ nhân có câu: “Người quân tử lấy đức dày nâng đỡ mọi vật.”
Tô Đông Pha lúc làm thông phán ở Hàng Châu đã từng xử lý một vụ án có liên quan trực tiếp giữa họ hàng và ông ấy. Có một kẻ sĩ người Phúc Kiến tên là Ngô Vị Đạo, tới Hàng Châu bị tra ra là vận chuyển bông lậu, phạm tội trốn thuế. Ngô Vị Đạo không những vận chuyển bông lậu mà còn làm giả giấy phê chuẩn của Tô Đông Pha, bên trên viết là: “Thông phán Hàng Châu Tô Thức tặng Kinh sư Tô Thị Lang”. Tô Thị Lang là ai? Chính là em trai của Tô Đông Pha làm quan thị lang ở kinh thành tên Tô Triệt.
Tô Đông Pha thẩm vấn mới biết được, Ngô Vị Đạo vốn là một kẻ sĩ nghèo, không có lộ phí để vào kinh thành thi cử. Người cùng thôn hăng hái quyên tiền quyên đồ cho kẻ sĩ nghèo, có người quyên góp bạc, có người quyên góp bông. Ngô Vị Đạo rất cảm kích, liền mang theo bạc và bông, định là mang bông tới kinh thành để bán, lấy bạc để dùng. Theo quy định của triều đình, vận chuyển bông thì phải nộp thuế, Ngô Vị Đạo nghĩ tới trên đường có cửa quan, nếu phải nộp thuế, vậy thì số bạc đổi từ bông chẳng còn mấy đồng. Anh ta đột nhiên nghĩ ra cách giả mạo lấy danh nghĩa của Tô Đông Pha tặng đồ tới kinh đô, để trốn thuế. Ngô Vị Đạo lại không ngờ tới, vừa tới Hàng Châu đã bị tóm, mà pháp quan lại chính là Tô Đông Pha. Ngoài ý muốn, Tô Đông Pha không phạt Ngô Vị Đạo, ngược lại lấy bông đổi bạc trả cho anh ta, đồng thời tận tay viết tên, chức quan, địa chỉ em trai ở kinh thành của mình, thay thế cho cái giấy thông hành giả kia. Tô Đông Pha còn dặn dò anh ta nắm chắc đường vào kinh thi.
Tô Đông Pha làm những điều này, chính là biểu hiện của sự đôn hậu. Đôn hậu là rộng lượng, tâm thiện lương; đặt mình trong hoàn cảnh người khác, tâm tình rộng rãi.
Khiêm nhường là cao nhân
Cổ nhân nói: “Mỹ vị chân chính là thanh đạm, người có đạo hạnh hoàn hảo có thể giữ lòng bình lặng.”
Trọng thần Mãn Thanh Tả Tông Đường rất thích chơi cờ, cờ nghệ rất cao siêu, không có đối thủ.
Có một lần, trên đường tiến quân tới Tân Cương, có gặp một lão nhân đang bày cờ tướng, đặt một cái cờ hiệu “Thiên hạ đệ nhất cờ”. Điều này làm nhức mắt Tả Tông Đường, chưa từng thấy người nào kiêu căng như vậy. Ông bèn dừng lại, quyết phân cao thấp với lão nhân kia. Qủa nhiên không ngoài dự liệu, vị lão nhân này thua 3 ván cờ. Tả Tông Đường cười nói với lão nhân: “Nên gỡ cái cờ hiệu thiên hạ đệ nhất cờ của ông đi!”
Tả Tông Đường ở Tân Cương chiến đấu rất thuận lợi, đánh bại quân xâm lược, thu lại phần lớn lãnh thổ của triều Thanh. Trên đường về triều, ông lại thấy lão nhân có cái cờ hiệu cũ kia. Lão nhân này không những không gỡ cờ hiệu kia, mà còn bày ra cái bàn cờ ở chỗ cũ. Để dạy cho lão nhân này một bài học, ông lệnh cho quân đội tiếp tục tiến về phía trước, mình thì dừng lại chiến với lão nhân nọ. Không ngờ lần này ông lại bị thua 3 ván. Tả Tông Đường kinh ngạc hỏi lão nhân sao có thể thắng ông. Lão nhân kia đáp: “Lần trước, ngài bị vướng quân lệnh, phải dẫn binh đánh trận, ta không thể làm nhụt chí ngài, bây giờ ngài thắng lợi quay về, ta đương nhiên phải chiến hết mình chứ, không nhường nữa!”
Đại âm hi thanh, đại tượng vô hình, cao nhân thông minh chân chính, ắt sẽ khiêm nhường, nhìn họ thì đơn giản, thực ra có uy lực kinh người.
Đỗ Long–Theo Trí Thức Trẻ
