Xã Sơn Lương, tỉnh Phú Thọ đang phục tráng một giống lúa nếp cổ, đã có hàng trăm năm nay, hạt gạo dẻo, thơm, có vị ngọt thanh.
Sản phẩm gạo nếp Gà Gáy Mỹ Lung nay thuộc xã Sơn Lương, tỉnh Phú Thọ (xã Sơn Lương được thành lập dựa trên toàn bộ diện tích tự nhiên và quy mô dân số của ba xã Mỹ Lương, Mỹ Lung và Lương Sơn, huyện Yên Lập (cũ) của tỉnh Phú Thọ) là sản phẩm đặc trưng của người Mường, được người tiêu dùng đánh giá cao về chất lượng.
Trong 5 năm trở lại đây, diện tích, sản lượng được tăng nhanh, thị trường ngày một mở rộng nên nguồn cung không đủ. Trước nhu cầu ngày càng cao về sản phẩm nếp Gà Gáy, địa phương đang tiến hành phục tráng giống lúa để mở rộng diện tích gieo cấy đáp ứng nhu cầu hiện nay.
Đây là giống lúa đã có từ hàng trăm năm nay tại đồng ruộng xã Mỹ Lung (cũ) nay là xã Sơn Lương. Giống lúa nếp Gà Gáy cho thấy khả năng thích ứng cao với điều kiện tự nhiên, khí hậu của địa phương với những đặc điểm vượt trội, tạo nên sự khác biệt so với các giống lúa khác. Hạt gạo dẻo, thơm, có vị ngọt thanh. Khi nấu thành xôi, hạt xôi mềm, không bị lại gạo, giữ được độ dẻo thơm lâu.
Tuy nhiên, do quá trình gieo trồng lâu năm tập gen bản địa của giống lúa bị suy thoái làm giảm chất lượng gạo. Việc phục tráng giống lúa nếp Gà Gáy Mỹ Lung là một nhiệm vụ cấp bách và mang lại nhiều lợi ích nhằm lưu giữ một nguồn gen quý hiếm, đóng góp vào sự đa dạng của hệ sinh thái nông nghiệp, có thể là nguồn gen quan trọng cho việc nghiên cứu và lai tạo các giống lúa mới trong tương lai.
Bà Đinh Thị Thuý Hường, Trưởng phòng Kinh tế xã Sơn Lương cho biết: Để phục tráng giống lúa nếp Gà Gáy Mỹ Lung thành công, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và người dân.
Tiến hành thu thập các mẫu giống lúa còn sót lại, đánh giá chất lượng và lựa chọn những cá thể tốt nhất để làm nguồn giống. Sử dụng các phương pháp khoa học để lai tạo, chọn lọc nhằm loại bỏ những gen không mong muốn, củng cố những đặc tính tốt, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh và nâng cao năng suất.
Vào thời điểm tháng 5, xã đã tổ chức mô hình sản xuất thử nghiệm với diện tích gieo cấy 1 sào, tháng 10 sẽ cho thu hoạch. Đến thời điểm này, diện tích lúa gieo cấy sinh trưởng tốt, ít bị sâu bệnh.
Để tránh tình trạng giống lúa bị lai tạp, người dân phải làm nhiều công đoạn như: Khử lẫn lần 1 khi lúa mới xanh, loại bỏ những cây khác giống; khử lẫn lần 2 khi lúa đứng cái, làm đòng, loại bỏ những cây khác giống, khác dạng; khử lẫn lần 3 khi lúa ném ngang khi ấy loại bỏ những cây khác giống, lúa khác dạng, bông lúa khác dạng…
Khi được phục tráng thành công, nếp Gà Gáy Mỹ Lung sẽ trở thành một sản phẩm nông sản đặc trưng, độc đáo của Phú Thọ. Xây dựng thương hiệu và chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm này có thể giúp nâng cao giá trị kinh tế, mang lại thu nhập ổn định cho người dân địa phương.
Thời gian tới, để đảm bảo chất lượng và an toàn xây dựng các vùng trồng lúa nếp Gà Gáy Mỹ Lung, chính quyền địa phương cần có chính sách hỗ trợ nông dân về giống, kỹ thuật, vốn và xây dựng các chương trình quảng bá thương hiệu cho sản phẩm, giúp sản phẩm tiếp cận thị trường rộng hơn.
Về tên gọi gạo nếp Gà Gáy, tương truyền rằng, xưa có một cô gái đến tuổi lấy chồng, trước khi đi làm dâu ngoài những vật dụng như chăn bông, gối, vòng bạc… làm quà cho nhà chồng thì người mẹ đưa cho cô chiếc túi, trong đó có những hạt thóc vàng mẩy, loại hạt mà bấy lâu nay cô chưa thấy bao giờ. Đến nhà chồng, cô cẩn thận cất túi hạt vào góc nhà.
Hai ngày sau, mẹ chồng dặn cô nhớ dậy sớm giã gạo nấu xôi để cúng Thần Nông làm lễ xuống đồng. Thế rồi mải say mê với duyên mới, đôi vợ chồng trẻ đã ngủ quên, chỉ đến khi tiếng gà gáy cất sáng, cô mới giật mình tỉnh giấc, luống cuống tìm thóc giã gạo thổi xôi. Khi ăn, nàng dâu thảo hiền bất ngờ vui sướng khi nghe thấy mẹ chồng khen xôi ngon, dẻo…
Lúc này, cô chợt nhận ra trong lúc luống cuống đã lấy nhầm túi thóc mà mẹ đã đưa cho khi đi lấy chồng, chỉ còn ít những hạt vương vãi. Sau đó, cô mang những hạt còn lại đem gieo, nhân giống. Câu chuyện lan truyền nhanh ra khắp xóm làng. Chính vì thế mà loại gạo nếp đó được dân làng đặt tên là nếp Gà Gáy
Theo: Báo Phú Thọ
