Trung Quốc đang trong cuộc đua khốc liệt với Elon Musk trong một lĩnh vực cực kỳ nóng.
Vẫy những chiếc khăn tay đỏ rực và nhảy múa theo nhịp nhạc dân gian, hơn một chục robot hình người đã xuất hiện trên sân khấu lớn nhất Trung Quốc vào tháng 1, gây ấn tượng mạnh trong buổi Giao thừa mừng Tết Nguyên đán được truyền hình trực tiếp.
Màn trình diễn ngoạn mục này – thu hút hơn một tỷ lượt người xem – là minh chứng rõ ràng cho bước tiến vượt bậc của ngành robot hình người tại Trung Quốc. Trong hai tháng qua, các đoạn video ghi lại cảnh robot Trung Quốc thực hiện những động tác ấn tượng như đi xe đạp, đá vòng cầu hay nhào lộn đã “gây bão” trên internet, được truyền thông trong nước khuếch đại như một biểu tượng cho tiềm năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Dù hiện tại chỉ có rất ít mẫu robot hình người được sản xuất hàng loạt, cuộc đua với Tesla của Elon Musk – một trong những tên tuổi tiên phong trong lĩnh vực này – đang nóng lên từng ngày. Viễn cảnh về một tương lai kiểu “I, Robot”, nơi máy móc đảm nhận công việc nhà hay trở thành người chăm sóc, đang thu hút hầu hết các ông lớn công nghệ tại cả Mỹ và Trung Quốc đầu tư mạnh mẽ vào robot hình người và công nghệ tự động.
Microsoft, Nvidia và nhà sáng lập Amazon – Jeff Bezos – đều đã rót vốn đầu tư vào Figure AI, một công ty của Mỹ chuyên sản xuất robot hình người. Trong khi đó, theo một báo cáo của Bloomberg vào tháng trước, Meta cũng đang lên kế hoạch thực hiện những khoản đầu tư lớn vào lĩnh vực này.
Elon Musk, người đã ra mắt robot hình người Optimus vào năm 2022 và nhanh chóng thu hút sự quan tâm trên toàn cầu, mới đây dự đoán rằng riêng dự án này có thể mang về doanh thu hơn 10 nghìn tỷ USD.
Mặc dù có thể phải mất từ 5 đến 10 năm nữa trước khi robot hình người tạo ra tác động thực sự trong xã hội, nhưng về lâu dài, chúng hoàn toàn có thể trở thành thiết bị điện tử tiêu dùng phổ biến tiếp theo – theo nhận định của giáo sư Xi Ning, Chủ tịch ngành robot và tự động hóa tại Đại học Hồng Kông.
“Rồi ai cũng sẽ cần đến chúng – giống như ô tô, như điện thoại di động – và quy mô thị trường tiềm năng là cực kỳ lớn”, ông nói với CNN.
Goldman Sachs từng dự báo vào năm ngoái rằng thị trường robot hình người toàn cầu sẽ đạt giá trị 38 tỷ USD vào năm 2035. Trong vòng 5 năm tới, họ ước tính sẽ có khoảng 250.000 đơn vị robot hình người – chủ yếu phục vụ mục đích công nghiệp – được xuất xưởng. Trong khi đó, người tiêu dùng được kỳ vọng sẽ mua khoảng một triệu đơn vị mỗi năm trong vòng một thập kỷ tới.
Bắc Kinh, với tham vọng tái hiện thành công vang dội của Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện (EV), đang muốn nắm thế chủ động trong làn sóng tăng trưởng mới này.
Chính phủ Trung Quốc đang tích cực định vị đất nước như một cường quốc công nghệ toàn cầu, đồng thời tận dụng đà bứt phá của những thành tựu gần đây – như mô hình lập luận AI của DeepSeek từng khiến thế giới ngỡ ngàng vào tháng 1 – đặc biệt trong bối cảnh Mỹ ngày càng siết chặt các hạn chế công nghệ đối với Bắc Kinh.
Dù tham gia cuộc đua muộn hơn so với các đối thủ Mỹ như Tesla, Boston Dynamics và Figure AI, nhưng theo các chuyên gia, các công ty Trung Quốc đang nhanh chóng thu hẹp khoảng cách. Với khả năng tối ưu hóa chuỗi cung ứng và cắt giảm chi phí một cách “siêu nhiên”, các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang đẩy nhanh quá trình sản xuất hàng loạt robot hình người.
GẦN BẮT KỊP
Hiện tại, Trung Quốc đã chiếm lĩnh thị trường robot công nghiệp. Theo Liên đoàn Robot quốc tế (International Federation of Robotics) có trụ sở tại Đức, kể từ năm 2021, Trung Quốc đã triển khai số lượng robot công nghiệp nhiều hơn toàn bộ phần còn lại của thế giới cộng lại.
So với robot hình người, robot công nghiệp thường sử dụng công nghệ kém phức tạp hơn và đảm nhiệm những nhiệm vụ đơn giản hơn – chủ yếu được dùng trong các dây chuyền sản xuất hoặc vận chuyển tại nhà máy.
Tương tự như lĩnh vực xe điện, Tesla từng là một trong số ít những cái tên nổi bật tiên phong trong cuộc đua robot hình người khi Elon Musk công bố dự án này vào năm 2021 và ra mắt nguyên mẫu Optimus một năm sau đó. Kể từ đó, chính phủ Trung Quốc đã công khai thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với ngành robot hình người bằng các chương trình tài trợ lớn và các chính sách hỗ trợ từ nhà nước.
Trong một văn bản chính sách ban hành năm 2023, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc đã xác định ngành công nghiệp robot hình người là “mặt trận công nghệ mới” trong cuộc cạnh tranh toàn cầu, đồng thời đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ đạt được năng lực sản xuất hàng loạt và đảm bảo chuỗi cung ứng ổn định cho các linh kiện cốt lõi.
“Trung Quốc bắt đầu muộn hơn một chút, nhưng nước này có những lợi thế riêng như thị trường nội địa khổng lồ và chuỗi cung ứng công nghệ tương đối hoàn chỉnh, điều này cho phép họ phát triển các loại robot tương tự với mức giá rẻ hơn”, giáo sư Xi Ning nhận định.
Trong ba năm qua, nhiều chính quyền địa phương – bao gồm các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến – đã công bố các kế hoạch thành lập hoặc triển khai các quỹ đầu tư chuyên biệt cho lĩnh vực robot, với tổng trị giá ít nhất 73 tỷ nhân dân tệ (tương đương 10 tỷ USD), theo thống kê của CNN.
Vào tháng trước, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã chủ trì một cuộc họp cấp cao với các lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu đất nước. Trong hàng ghế đầu có sự hiện diện của Wang Xingxing, Giám đốc điều hành của Unitree – công ty đứng sau loạt robot nhảy múa gây sốt mạng xã hội – một dấu hiệu rõ ràng cho thấy Bắc Kinh đang ngày càng chú trọng đến lĩnh vực công nghệ mới nổi này.
Ngoài Unitree, các doanh nghiệp trong nước có tên tuổi khác bao gồm UBTech có trụ sở tại Thâm Quyến; Agibot – công ty được hậu thuẫn bởi “ông lớn” xe điện BYD; Robotera ở Bắc Kinh; Fourier Intelligence tại Thượng Hải; và cả nhà sản xuất xe điện XPeng cũng đã tham gia vào cuộc chơi.
TỤT HẬU
Dù đang thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu, các chuyên gia cho rằng Trung Quốc vẫn đang tụt hậu so với phương Tây ở một số công nghệ chủ chốt. Theo một báo cáo nghiên cứu của Morgan Stanley công bố tháng trước, khoảng 56% các công ty nằm trong chuỗi cung ứng robot hình người hiện có trụ sở tại Trung Quốc.
Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn cần đạt được đột phá trong các “công nghệ lõi” như chip xử lý, cảm biến độ chính xác cao và hệ điều hành cho robot để giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài — theo giáo sư Zhang Dan, Chủ nhiệm khoa Robot thông minh và Tự động hóa tại Đại học Bách khoa Hồng Kông.
Chip trí tuệ nhân tạo (AI) là nền tảng vận hành hệ thống của robot hình người, giúp điều khiển tư duy, nhận thức và chuyển động của chúng. Hiện nay, nhiều nhà phát triển robot vẫn đang phụ thuộc vào sản phẩm của Nvidia – tập đoàn chip AI khổng lồ của Mỹ. Tại hội nghị thường niên dành cho các nhà phát triển diễn ra tuần trước, Nvidia đã công bố một mô hình AI nền tảng mới dành riêng cho robot hình người.
Dưới thời Tổng thống Joe Biden, chính quyền Mỹ đã liên tục siết chặt các quy định xuất khẩu chip tiên tiến với lý do lo ngại về an ninh quốc gia. Đáp lại, Bắc Kinh đã đẩy mạnh phát triển chuỗi cung ứng chip nội địa như một phần trong chiến lược tự chủ công nghệ.
Bên cạnh đó, các công ty đến từ châu Âu, Mỹ và Nhật Bản vẫn đang thống lĩnh thị trường linh kiện cao cấp – từ cảm biến đến động cơ và vít chính xác – những bộ phận đóng vai trò then chốt trong việc giúp robot vận hành ổn định và tinh vi.
Để khắc phục điểm yếu này, nhiều nhà cung cấp Trung Quốc đang chủ động tiếp cận Tesla. Theo ông P.K. Tseng, giám đốc nghiên cứu cấp cao tại công ty phân tích thị trường TrendForce, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đã gửi mẫu linh kiện để Tesla thử nghiệm.
“Sau khi cung cấp linh kiện cho Tesla, các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ cải tiến sản phẩm dựa trên phản hồi thử nghiệm, rồi sau đó cung cấp phiên bản nâng cấp cho các nhà sản xuất trong nước”, ông giải thích.
Theo thời gian, quy trình này tạo ra một vòng lặp phát triển công nghệ liên tục, qua đó nâng cao chất lượng toàn diện cho ngành công nghiệp robot hình người của Trung Quốc.
KẺ HỦY DIỆT GIÁ
Dù vẫn còn tồn tại khoảng cách công nghệ, Trung Quốc đã nổi lên như một “người phá vỡ giá thành” trong ngành công nghiệp còn non trẻ này.
Engine AI – một công ty có trụ sở tại Thâm Quyến – đã ra mắt mẫu PM01 vào cuối năm ngoái với giá chỉ 88.000 nhân dân tệ (tương đương 12.175 USD). Trong khi đó, mẫu G1 của Unitree – có khả năng thực hiện cú đá vòng cầu – được bán ra với giá 99.000 nhân dân tệ (khoảng 13.697 USD).
Tại một sự kiện diễn ra vào năm ngoái, Elon Musk ước tính robot hình người Optimus của Tesla sẽ có mức giá dao động từ 20.000 đến 30.000 USD. Việc giảm giá thành cho robot hình người được xem là một bước tiến quan trọng hướng tới mục tiêu thương mại hóa và phổ cập rộng rãi sản phẩm này.
Không chỉ các công ty khởi nghiệp, những “ông lớn” trong ngành xe điện như BYD và XPeng cũng đã bắt đầu lấn sân sang lĩnh vực robot hình người. Theo các chuyên gia, nhiều năm cạnh tranh khốc liệt và các cuộc chiến về giá tại thị trường Trung Quốc đã giúp các công ty này rèn luyện khả năng mở rộng sản xuất nhanh chóng và tối ưu chi phí hiệu quả.
Brady Helwig, Giám đốc phụ trách kinh tế tại tổ chức nghiên cứu Special Competitive Studies Project cho biết: Do quy trình sản xuất robot hình người có nhiều điểm tương đồng với xe điện – đặc biệt ở các linh kiện như cảm biến và pin – các nhà sản xuất EV rõ ràng có lợi thế cạnh tranh khi bước vào thị trường này.
Cuối năm ngoái, XPeng đã ra mắt robot hình người mang tên Iron, đồng thời công bố kế hoạch sản xuất hàng loạt vào cuối năm 2025. Gần như cùng thời điểm, BYD cũng bắt đầu một chiến dịch tuyển dụng nhằm phát triển phiên bản robot của riêng mình, sau khi đã đầu tư vào một số nhà sản xuất robot hình người trong nước.
Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng dân số tại Trung Quốc ngày càng trầm trọng, giới lãnh đạo nước này xem robot hình người như một giải pháp tiềm năng để bù đắp cho lực lượng lao động đang suy giảm. Trên thực tế, dân số Trung Quốc đã giảm liên tiếp trong ba năm liền.
“Nếu robot hình người có thể được sản xuất và triển khai trên diện rộng trong nền kinh tế, thì đây chính là yếu tố bất ngờ có khả năng thật sự thu hẹp khoảng trống lực lượng lao động”, chuyên gia Brady Helwig nhận định.
Theo: CNN-Phương Linh-Nhịp sống thị trường
