Có nhiều tiền lệ quốc tế về các nguyên thủ quốc gia bị đưa ra xét xử khi đã thoái vị vì những tội ác họ đã gây ra lúc đương nhiệm. Điều đặc biệt là không ít nguyên thủ quốc gia đã phạm tội chống lại loài người.
“Tội ác phản nhân loại” là gì
Lần đầu tiên “Tội ác phản nhân loại” được sử dụng chính thức về mặt pháp lý, có thể kể đến phiên tòa xét xử tội phạm chiến tranh Đức và Nhật Bản sau Thế chiến II. Ngày 17/7/1998 tại Rome, Liên Hợp Quốc đã thông qua một hiệp ước quyết định thành lập tòa án hình sự thường trực quốc tế đầu tiên trên thế giới, gọi là “Quy ước Rome”.
“Quy ước Rome” có hiệu lực từ ngày 1/7/2002. Tính đến ngày 16/2/2013, có 122 quốc gia trên thế giới đã phê chuẩn “Quy ước Rome”. Theo Quy ước, chức năng chính của Tòa án Hình sự Quốc tế là truy tố và xét xử các cá nhân phạm tội diệt chủng, tội ác chống lại loài người, tội ác chiến tranh và tội ác xâm lược.
“Quy ước Rome” định nghĩa tội ác phản nhân loại như sau: “Là các loại hành vi xâm phạm và lăng nhục cực kỳ nghiêm trọng sự tôn nghiêm của con người. Đây thường không phải là sự kiện đơn lẻ hay ngẫu nhiên, chính sách của chính phủ, hoặc việc thực hiện một loạt những hành vi bạo hành được chính phủ cho phép”. Nói một cách đơn giản, đó là những biện pháp nhắm vào người dân như: giết người, tra tấn, hãm hiếp, đàn áp chính trị, chủng tộc hoặc tôn giáo và các hành vi vô nhân đạo khác.
Từ năm 2002 đến nay đã có 7 nguyên thủ quốc gia bị kết án “tội ác phản nhân loại”
Cựu Tổng thống Iraq Saddam Hussein: Năm 1982, cựu Tổng thống Iraq Saddam Hussein bị cáo buộc giết 148 người Hồi giáo Shia tại thôn Dujail, phạm tội chống lại loài người và các tội ác khác, và bị kết án tử hình năm 2006, đã thi hành án.
Cựu Tổng thống Chad Hissène Habré: Bị buộc tội giết hại ít nhất 40.000 người phản kháng trong thời kỳ cầm quyền của mình, hơn 200.000 thường dân bị giam giữ và tra tấn bởi cơ quan mật vụ, ông bị Tòa án đặc biệt châu Phi tại Dakar thủ đô Senegal kết án tù chung thân vì tội ác chống lại loài người và tội ác chiến tranh vào ngày 30/5/2016.
Tổng thống Sudan Al-Bashir: Bị cáo buộc phạm tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người ở vùng Darfur thuộc Sudan.
Cựu Tổng thống Libya Gaddafi: Bị buộc tội tấn công dân thường trên “quy mô lớn” và “có hệ thống” vào năm 2011, giết chết ít nhất 10.000 người Libya, phạm tội ác chống lại loài người.
Cựu tổng thống Bờ Biển Ngà (Côte d’Ivoire) Gbagbo: Bị buộc tội xung đột vũ trang với quân chống chính phủ năm 2011, làm ít nhất 3.000 người thiệt mạng, phạm tội ác chống lại loài người.
Cựu Tổng thống Liberia Taylor: Bị buộc tội hỗ trợ cho quân nổi dậy của Mặt trận Thống nhất Cách mạng tàn sát hàng chục ngàn người trong nội chiến 11 năm ở Sierra Leone, phạm tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người, bị kết án 50 năm tù.
Cựu Tổng thống Guatemala Efrain: Bị buộc tội ra lệnh thảm sát 1.771 người thổ dân Ixil Mayans trong thời gian cầm quyền từ năm 1982 đến 1983, bị kết án 80 năm tù vì tội thảm sát chủng tộc và tội ác chống lại loài người vào tháng 5/2013.
Nguyên thủ quốc gia bị kết án vì các tội danh khác
Ngoài tội ác chống lại loài người, dưới đây là tổng hợp bản án của một số cựu nguyên thủ quốc gia khác.
Cựu Thủ tướng Ý Silvio Berlusconi phạm tội trốn thuế khi sử dụng tài khoản công ty và tài khoản nước ngoài trong giao dịch từ năm 2001 đến 2003, bị kết án 4 năm tù trong phiên tòa cuối năm 2013.
Cựu Tổng thống Argentina Menem đã bị kết án 7 năm tù giam vào tháng 6/2013 vì tội buôn lậu vũ khí trái phép vào Ecuador và Croatia.
Cựu Thủ tướng Slovenia Jansa đã bị kết án 2 năm tù vì nhận hối lộ vào tháng 6/2013.
Cựu Tổng thống Kyrgyzstan Kurmanbek bị kết án (vắng mặt) 24 năm tù giam vào tháng 2/2013 vì tội lạm dụng chức quyền.
Ngày 15/12/2011, tòa án hình sự Paris đã kết án cựu Tổng thống Jacques Chirac hai năm tù giam (hoãn thời gian thi hành) vì chiếm dụng tiền công và lạm quyền. Chirac trở thành cựu nguyên thủ quốc gia đầu tiên của Pháp bị kết án.
Cựu Tổng thống Ai Cập Mubarak đã bị xét xử vào tháng 8/2011 với cáo buộc lạm dụng quyền lực để trục lợi và ra lệnh nổ súng giết người biểu tình. Ông bị kết án tù chung thân vào tháng 6/2012.
Cựu Tổng thống Tunisia Ben Ali đã bị kết án (vắng mặt) 35 năm tù và phạt tiền 64 triệu đô la Mỹ vào tháng 6/2011.
Cựu Tổng thống Costa Rica Rodriguez đã bị kết án 5 năm tù vào tháng 4/2011 vì nhận hối lộ.
Cựu Tổng thống Israel Katsav đã bị kết án 7 năm tù vào tháng 3/2011 vì tội hiếp dâm và quấy rối tình dục ba nhân viên cấp dưới.
Cựu tổng thống Argentina Renaldo Bignone đã bị kết án 25 năm tù vào tháng 4/2010 vì tội bắt cóc và ngược đãi.
Cựu Thủ tướng Hàn Quốc Han Myeong-sook bị buộc tội nhận hối lộ 50.000 đô la và bị kết án 5 năm tù giam vào tháng 4/2010.
Cựu Tổng thống Peru Fujimori, bị buộc tội với hai tội danh thảm sát và hai tội danh bắt cóc vào tháng 1/2010, bị kết án 25 năm tù giam.
Cựu tổng thống Costa Rica Calderón đã bị kết án 5 năm tù vào tháng 10/2009 vì tội biển thủ công quỹ.
Ngày 12/9/2007, Cựu Tổng thống Philippines Estrada đã bị Tòa án chống tham nhũng kết án tù chung thân hoặc mức án cao nhất 40 năm tù, trở thành nguyên thủ quốc gia đầu tiên trong lịch sử Philippines bị kết án tù.
Cựu Tổng thống Nicaragua Arnoldo Alemán bị kết án 20 năm tù và phạt tiền 10 triệu đô la vào tháng 12/2003 vì tội rửa tiền, lừa đảo và biển thủ công quỹ.
Năm 1995 đã diễn ra “phiên tòa thế kỷ” làm chấn động toàn Hàn Quốc. Phiên sơ thẩm đầu tiên đã kết án tử hình cựu tổng thống Chun Doo Hwan, tuyên án 22 năm tù giam đối với cựu tổng thống Roh Tae-woo, và lần lượt truy cứu với mức tiền phạt rất lớn.
Sau khi Thế chiến Hai kết thúc, 22 tội phạm chiến tranh lớn của Đức Quốc xã bị buộc tội âm mưu phá hoại nền hòa bình, tội ác chiến tranh, diệt chủng và tội ác chống lại loài người, 12 người trong số họ đã bị treo cổ.
Minh Huy (Theo Bannedbook)
