Bài viết phân tích nguyên nhân thất bại của Lưu Bị, dù sở hữu Ngọa Long, Phượng Sồ, hai quân sư tài ba bậc nhất thời Tam Quốc.
“Ngọa Long, Phượng Sồ, được một đã có thể bình định thiên hạ.” Lưu Bị không chỉ có được một, mà có cả hai. Lẽ ra với sự trợ giúp như vậy, ai cũng có thể làm nên đại sự. Thế nhưng thực tế lại phũ phàng: Kinh Châu mất, Quan Vũ chết, Di Lăng đại bại, Lưu Bị thổ huyết rồi bệnh mà chết.
Lưu Bị được cả Ngọa Long và Phượng Sồ giúp sức
Ba lần đến nhà tranh không phải truyền thuyết, mà là hành động chủ động thay đổi của Lưu Bị khi thất thế. Lúc bấy giờ, Lưu Bị chiếm giữ Tân Dã, thực lực yếu ớt, sống sót nhờ ẩn náu giữa Tào Tháo và Viên Thiệu. Gia Cát Lượng khi đó vẫn còn đọc sách ở Long Trung, không ai biết trong đầu chàng trai trẻ này đang ấp ủ mưu đồ như thế nào. Lưu Bị ba lần đích thân đến tận cửa, không chỉ là lễ hiền đãi bậc hiền triết, mà còn là đặt cược vào tương lai.
Gia Cát Lượng vừa mở lời, Long Trung đối sách liền trở thành chiến lược tổng thể mười năm sau của Lưu Bị. Phương hướng chiến lược rõ ràng: chiếm Kinh Châu, vào Ích Châu, liên minh với Ngô đánh Tào. Lập luận chặt chẽ, có tính khả thi, hơn hẳn các phương án mà các mưu sĩ trước đó đã đề xuất. Gia Cát Lượng lúc này, tuy có danh hiệu “Ngọa Long”, nhưng chưa thực sự ra trận. Lưu Bị dám dùng ông, cũng là một kiểu đánh cược tất cả.
Trận Kinh Châu thắng lợi vang dội. Nhờ sức mạnh của trận Xích Bích, liên minh Tôn – Lưu đã chặn đứng đại quân Tào Tháo, Kinh Châu trở thành bàn đạp vững chắc cho Lưu Bị. Từ lúc này, Gia Cát Lượng đã trở thành quân sư số một của Lưu Bị về chính trị và quân sự. Điều binh khiển tướng, chiêu mộ nhân tài, xoa dịu dân chúng, đều do ông đích thân sắp xếp.
Sau khi Kinh Châu ổn định, bước tiếp theo là Ích Châu. Tại đây, một nhân vật chủ chốt khác xuất hiện: Bàng Thống.
Bàng Thống được mệnh danh là Phượng Sồ, trình độ và lai lịch của ông không kém Gia Cát Lượng. Ông có đầu óc nhanh nhạy, lại còn gan dạ. Người đầu tiên tiến cử Bàng Thống là tướng kế nhiệm Chu Du bên Đông Ngô là Lỗ Túc. Điều này chứng tỏ ngay cả người Đông Ngô cũng nhận ra tài năng của ông. Ban đầu Lưu Bị không mấy ấn tượng với Bàng Thống, chỉ sắp xếp cho ông làm huyện lệnh. Kết quả Bàng Thống không làm việc đàng hoàng, gây ra một nhiều xáo trộn về chính sự, gây ra nhiều tranh cãi.
Nhưng chẳng bao lâu sau, chuyện này đến tai Gia Cát Lượng, ông chỉ nói một câu: “Bàng Sĩ Nguyên có thể sánh ngang với ta.” Lưu Bị mới hoàn toàn tin tưởng người này.
Bàng Thống được mệnh danh là Phượng Sồ, trình độ và lai lịch của ông không kém Gia Cát Lượng. (Ảnh: Sohu)
Kế hoạch tấn công Ích Châu do Bàng Thống đích thân vạch ra. Không giống như Gia Cát Lượng thận trọng từng bước, Bàng Thống thiên về tốc chiến tốc thắng. Nhịp độ này phù hợp với địa hình và tình hình quân sự của Ích Châu lúc bấy giờ, cũng phù hợp với tâm lý muốn nhanh chóng mở rộng lãnh thổ của Lưu Bị trong giai đoạn đó.
Khi quân đội tiến vào Ích Châu, Bàng Thống đề nghị tấn công từ phía tây để tránh lực lượng chủ lực của địch. Đây là một chiến thuật “tránh mạnh, đánh yếu” điển hình, đánh cho Lưu Chương trở tay không kịp. Nếu không phải Bàng Thống giữa đường bị bắn chết bởi tên ở gò Lạc Phượng, chiến sự Ích Châu rất có thể đã kết thúc sớm hơn trong lịch sử.
Cái chết của Bàng Thống là một trong những tổn thất nhân tài lớn nhất của Lưu Bị. Không phải Gia Cát Lượng không thể một mình gánh vác đại cục, mà là hai người tính cách bổ sung cho nhau, vừa cân bằng được công và thủ, động và tĩnh. Thiếu Bàng Thống, mỗi bước đi sau này của Lưu Bị đều tỏ ra thận trọng, chiến thuật trở nên bảo thủ, nhịp độ tấn công cũng buộc phải chậm lại.
Có câu “Ngọa Long, Phượng Sồ, được một đã có thể bình định thiên hạ”, Lưu Bị có cả hai, tại sao vẫn thất bại? (Ảnh: Sohu)
Có câu “Ngọa Long, Phượng Sồ, được một đã có thể bình định thiên hạ”, Lưu Bị có cả hai, tại sao vẫn thất bại? Tuy nhiên, theo phân tích của Sohu và Sina, xét theo dòng thời gian, Bàng Thống đến với Lưu Bị chỉ vỏn vẹn ba năm. Vừa mới bắt đầu được tin tưởng, vừa mới bắt đầu phát huy, thì đã chết. Gia Cát Lượng cũng mới bắt đầu triển khai đại cục, nền tảng bên trong chưa vững chắc, kẻ thù bên ngoài thì không thiếu.
Binh lực ít, địa bàn nhỏ, tướng tài nhiều nhưng phân tán, kẻ thù lại mạnh và đoàn kết, đó mới là tình hình thực tế mà Lưu Bị phải đối mặt lúc bấy giờ. Cho dù có được hai quân sư hàng đầu, cũng không thể lật ngược tình thế ngay lập tức.
Thiên hạ chia ba, Lưu Bị chiếm được một phần, đây đã là giới hạn. Nhưng lịch sử không phải là cuộc so tài xem ai có nhiều mưu sĩ hơn, mà là xem ai có thể thực hiện chiến lược đến cùng.
Gió đông đã đến, nhưng thuyền chưa buộc chặt
Kinh Châu đối với Lưu Bị, vừa là huyết mạch, vừa là mối họa tiềm ẩn. Sau trận Xích Bích, Lưu Bị lấy danh nghĩa mượn, thực chất là chiếm giữ Kinh Châu. Nơi này địa thế bằng phẳng, tài nguyên phong phú, là nơi cung cấp binh lính và lương thực tốt nhất.
Tôn Quyền ngoài miệng nói muốn liên minh, nhưng trong lòng đã sớm đã bất mãn. Giang Đông vừa phải ổn định Lưu Bị, vừa âm thầm liên lạc với Tào Tháo, muốn tìm cơ hội đoạt lại Kinh Châu. Còn Lưu Bị, vừa dùng Kinh Châu để nuôi quân, vừa phái Quan Vũ ra bắc đánh Ngụy, bề ngoài là tiến công từ hai hướng, thực chất là trong ngoài đều bị địch tấn công.
Còn Lưu Bị, bề ngoài là tiến công từ hai hướng, thực chất là trong ngoài đều bị địch tấn công. (Ảnh: Sohu)
Cuộc bắc phạt của Quan Vũ thoạt nhìn có vẻ mạnh mẽ, nhưng thực ra có không ít lỗ hổng. Hậu phương Kinh Châu gần như trống rỗng, chỉ dựa vào hai người Phó Sĩ Nhân và My Phương trấn giữ, hoàn toàn không có phương án chiến lược dự phòng. Gia Cát Lượng lúc đó không ở Kinh Châu, không thể điều động tướng lĩnh; Lưu Bị ở Ích Châu, không thể lo liệu được.
Tào Ngụy và Đông Ngô bàn bạc, đánh từ chính diện lẫn hậu phương, việc Kinh Châu không giữ được chỉ là chuyện sớm muộn.
Quan Vũ thất bại ở Mạch Thành, không chỉ là cái chết của một danh tướng, mà còn là sự sụp đổ của cả một chiến lược. Năm xưa Gia Cát Lượng trong Long Trung đối sách đề xuất phương án “trước đánh Kinh Châu, sau mới đánh Ích Châu”, mục đích là lấy Kinh Châu làm điểm tựa để xoay chuyển đại cục. Giờ đây điểm tựa này đã gãy, đại cục lập tức tê liệt.
Lưu Bị phản ứng cũng rất mạnh mẽ, lập tức tập hợp đại quân báo thù, đánh một trận Di Lăng long trời lở đất. Lục Tốn là một tướng trẻ, không được Lưu Bị để vào mắt, nhưng kết quả thì sao? Một mồi lửa đã thiêu rụi doanh trại của Lưu Bị.
Sau trận chiến này, quân Thục Hán bị tổn thất nặng nề, bản thân Lưu Bị cũng lâm bệnh. Triệu Vân, Trương Phi, Hoàng Trung các tướng lĩnh cốt cán hoặc tử trận hoặc già yếu, đội ngũ nhân tài bị thiếu hụt nghiêm trọng.
Lúc này nhìn lại giá trị chiến lược của Ngọa Long và Phượng Sồ đã không còn cách nào phát huy.
Một người chết sớm, một người phải vất vả đối phó với tàn cuộc. Gia Cát Lượng sau này một mình gánh vác triều chính Thục Hán, sáu lần xuất Kỳ Sơn đánh nhau mười mấy năm, tất cả đều dựa vào chút vốn liếng năm xưa để chống đỡ. Nhưng cũng chỉ là duy trì cục diện, không thể nói là “bình định thiên hạ”.
Từ góc độ này mà nói, “được một người có thể bình định thiên hạ” giống như một viễn cảnh, chứ không phải là công thức thực tế.
Lưu Bị không phải không biết dùng người, cũng không phải không có người để dùng. Ông chỉ là đang đứng trên mảnh đất trơn trượt nhất của một thời đại hỗn loạn. Thiên thời, nhân hòa đều có, duy chỉ có địa lợi đã mất. Đất không vững, mưu kế dù hay đến mấy cũng vô dụng.
Kinh Châu chính là “chiếc thuyền” chưa được buộc chặt, gió đông đã đến, dù có thông minh đến đâu cũng chỉ có thể trơ mắt nhìn thuyền lật. Lưu Bị thua không oan. Không phải vì ông bất tài, mà là địch mạnh hơn, bản thân ra tay quá vội vàng, chuẩn bị quá ít.
Ngọa Long Phượng Sồ cũng vậy, Trương Phi Quan Vũ cũng thế, thua là thua về đại cục, chứ không phải cá nhân.
Theo Sohu, Sina, 163- Nguyệt Phạm- Đời sống pháp luật
