Một nghiên cứu kéo dài 30 năm của Đại học Stanford đã tiết lộ một sự thật đầy bất ngờ.
Chúng ta cố gắng hết sức để đưa con em mình lên vị trí hàng đầu, nhưng lại quên cung cấp cho chúng một “dây an toàn”: Những kỹ năng mềm có thể giúp chúng có được chỗ đứng trong xã hội thực sự.
Một nghiên cứu kéo dài 30 năm của Đại học Stanford đã tiết lộ một sự thật đầy bất ngờ: 80% các yếu tố quyết định thành công trong cuộc sống không liên quan gì đến IQ mà ẩn chứa trong những khả năng vô hình như “khả năng giao tiếp, chịu được áp lực và hiểu được sự hợp tác”.
01. Rèn luyện “khả năng tự quyết định”: Cho trẻ học cách tự chịu trách nhiệm với bản thân
Chúng ta luôn phàn nàn rằng con cái chúng ta “thiếu độc lập” và “rất phụ thuộc”, nhưngquên tự hỏi: Chúng ta đã bao giờ trao cho con cơ hội để đưa ra quyết định chưa?
Một cuộc khảo sát giáo dục cho thấy: Một tỷ lệ đáng kể học sinh trung học cơ sở để cha mẹ quyết định mặc gì vào ngày mai. Ngay cả khi phải lựa chọn giữa nghệ thuật tự do hay khoa học, vẫn có những phụ huynh điền đơn đăng ký mà không hỏi ý kiến của con.
Những đứa trẻ này giống như những con rô-bốt được nạp những chương trình cố định và chúng làm theo hướng dẫn từng bước một. Nhưng khi phải chọn chuyên ngành ở trường đại học hoặc công việc, các em sẽ chỉ hỏi một cách ngây ngô: “Bố mẹ ơi, con nên chọn ngành nào?”.
Trên thực tế, trẻ em không sinh ra đã không có khả năng lựa chọn, nhưng chúng ta đã tước đi. Những bậc cha mẹ thực sự khôn ngoan đều hiểu việc “buông bỏ những điều nhỏ nhặt”:
Cho con bạn quản lý tiền tiêu vặt trong một tuần rồi sau đó con lại chi tiêu quá mức? Tất nhiên, con học được cách tiết kiệm trong tháng tiếp theo; Hãy để con bạn quyết định nơi cả gia đình sẽ đi vào cuối tuần, ngay cả khi bé đã đến công viên đó ba lần. Khi mua đồ dùng học tập, hãy cố tình “tỏ ra yếu đuối”: “Mẹ không biết chọn, có thể giúp mẹ chọn quyển vở thiết thực nhất được không?”.
Những quyết định có vẻ tầm thường này giống như “cơ sở thử nghiệm nhỏ” trên con đường phát triển của trẻ. Quan trọng hơn, khi con bạn đưa ra lựa chọn “sai”, hãy kiềm chế mong muốn sửa lỗi cho con.
Như nhà giáo dục Montessori đã nhắc nhở: Đừng bao giờ làm thay con những việc mà con không thể làm, vì điều đó sẽ khiến con nghi ngờ giá trị cuộc sống của chính mình.
Một trong những món quà tuyệt vời nhất mà chúng ta có thể dành cho con cái mình không phải là mở ra một con đường hoàn toàn đúng đắn, mà là dạy chúng rằng: Ngay cả khi vô tình đi chệch hướng, con vẫn có thể tự mình tìm thấy ánh sao.
02. Xây dựng “khả năng phục hồi căng thẳng”: Cách tự đứng dậy sau khi ngã
Một báo cáo năm 2019 của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA) cho thấy hơn 60% thanh thiếu niên có sự suy giảm đáng kể về lòng tự tin sau khi trải qua những thất bại trong học tập hoặc xã hội.
Xung quanh chúng ta có rất nhiều trẻ em có thành tích học tập xuất sắc ngay từ nhỏ và là “đứa trẻ hoàn hảo” trong mắt cha mẹ và mọi người. Nhưng tại sao những đứa trẻ này ngày càng trở nên mong manh hơn? Trên thực tế, nó không “hoàn hảo” như chúng ta tưởng tượng.
Nếu muốn con mình dám ngã và tự đứng dậy, trước tiên cha mẹ nên làm hai điều sau:
- Sử dụng “lời lẽ hướng đến tăng trưởng” thay vì “phán đoán đánh giá”
Khi con bạn nhận được bài kiểm tra thấp, đừng vội hỏi “tại sao lại bị trừ 2 điểm?”. Hãy thử nói: “Lần này con làm bài kiểm tra không tốt. Con thấy mình có thể cải thiện điều gì?”. “Lúc đầu con không biết cách giải bài Toán đó, nhưng sau đó con đã tìm ra cách. Đó chính là tiến bộ!”.
Nghiên cứu của nhà tâm lý học Carol Dweck cho chúng ta biết rằng trẻ em có tư duy phát triển sẽ coi thất bại là “chưa thành công” thay vì “Tôi không thể làm được”.
- Tổ chức một buổi “chia sẻ thất bại” trong gia đình
Sau bữa tối thứ Sáu, hãy tắt TV và cả gia đình sẽ thay phiên nhau nói về những “điều tồi tệ” đã xảy ra trong tuần này. Mục đích là sử dụng những cuộc trò chuyện này để truyền đạt sự thật cho trẻ em: Thất bại không phải là kết thúc mà là dấu hiệu để bạn điều chỉnh lại hướng đi của mình.
Khi trẻ em phát hiện ra rằng cha mẹ chúng cũng có thể mắc lỗi và cảm thấy buồn, nhưng vẫn có thể nhìn lại tình huống với nụ cười, chúng đã học được kỹ năng sinh tồn quan trọng nhất: Hãy nhặt từng mảnh vỡ của bản thân và ghép chúng lại với nhau để tạo nên một bộ giáp vững chắc hơn.
03. Kích thích “Sự đồng cảm và khả năng xã hội”: Từ “Tự cho mình là trung tâm” đến “Nhìn nhận người khác”
Trên thực tế, nhiều trẻ em rất ích kỷ. Họ có thể giải được những bài toán khó trong kỳ thi Olympic Toán, nhưng lại không hiểu tại sao bạn cùng bàn của mình đột nhiên im lặng; họ có thể đọc vanh vách 1 cuốn sách tiếng Anh vài trăm trang, nhưng không thể nói “Bạn có cần giúp không?”.
“Điểm mù cảm xúc” này đang âm thầm hủy hoại tương lai của một số trẻ em.
Nhìn vào nền giáo dục gia đình của chúng ta, có quá nhiều trẻ em được nuôi dạy để trở thành những “kẻ ích kỷ”. Đằng sau những cảnh tượng này là một sự thật tàn khốc:
Khi trẻ em chỉ tập trung vào mục tiêu của riêng mình, chúng sẽ mất đi khả năng cảm nhận nỗi đau của người khác. Vậy, với tư cách là cha mẹ, làm thế nào chúng ta có thể đánh thức “radar đồng cảm” của con mình? Sau đây là hai phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả:
- Trò chơi “Đồng cảm” của gia đình: Biến sự thờ ơ thành “Đồng cảm”
Vào những đêm cuối tuần, hãy tắt điện thoại và chơi trò “đổi vai” với con bạn: Bịt mắt lại và để con bạn dẫn đi bộ trong mười phút để trải nghiệm sự bất lực của một người mù; Dùng băng dính dán chặt tay phải và cho trẻ ăn bằng tay trái để trải nghiệm sự bất tiện của người khuyết tật.
- Bắt đầu bằng cách giúp đỡ người khác nhận bưu kiện và tích lũy kinh nghiệm vị tha
Chúng ta không nên đánh giá thấp những “điều nhỏ nhặt” trong cuộc sống: Khuyến khích con giúp người hàng xóm mang những vật nặng; Dựng túp lều bằng bìa cứng giúp một chú mèo hoang trong khu phố trú mưa…
Những hành động tử tế nhỏ bé này giống như gieo hạt giống vào trái tim trẻ thơ. Một ngày nào đó, trẻ sẽ hiểu: Ánh sáng có thể soi sáng cho người khác cũng sẽ sưởi ấm con đường của mình.
04. Tạo “động lực hướng đến mục tiêu”: Từ “Tôi phải học” đến “Tôi muốn học”
Nhiều bậc phụ huynh trong chúng ta luôn phàn nàn rằng con mình “lười biếng” và “không có mục tiêu”, nhưng chúng ta không bao giờ nghĩ đến: Liệu chúng có thực sự có lý do để “tự học” không?
Một nghiên cứu của Đại học Pennsylvania theo dõi hàng chục nghìn sinh viên đã phát hiện ra rằng những trẻ em có thể kiên trì theo đuổi mục tiêu dài hạn trong hơn mười năm có khả năng thành công cao gấp ba lần so với những người bạn cùng trang lứa. Những đứa trẻ này có thể không có năng khiếu, nhưng tất cả chúng đều có một điểm chung – chúng biết lý do tại sao mình học.
Trên thực tế, có quá nhiều trẻ em đã trở thành con rối:
Cuối tuần thì bận rộn với các trường luyện thi, nhưng tôi không thể giải thích được “học Toán để làm gì”; Đạt điểm cao chỉ để mua thời gian chơi game trên điện thoại di động, và khi thất bại, chúng bỏ cuộc; Khi được hỏi về ước mơ của mình, em chỉ trả lời: “Bố mẹ em nói rằng làm bác sĩ sẽ kiếm được nhiều tiền hơn”…
Khi việc học trở thành một giao dịch, trẻ em chắc chắn sẽ lạc lối.
Làm thế nào để thắp sáng ngọn lửa trong trái tim con bạn? Sau đây là hai phương pháp thực tế:
- Ghi lại khoảnh khắc “quên mình” của con bạn
Hãy theo dõi con bạn cẩn thận: Trẻ có quên ăn khi vẽ truyện tranh không? Có thích tháo rời đồng hồ báo thức và lắp lại không? Những khoảnh khắc này được các nhà tâm lý học gọi là “trạng thái dòng chảy” — khi trẻ em đắm chìm vào trạng thái đó đến mức không cần phải thúc giục.
Điều cha mẹ nên làm không phải là tùy tiện phán đoán “giá trị” sở thích của con cái mà là bảo vệ ngọn lửa nhỏ bé đó.
- Tạo một “danh sách mơ ước” cho gia đình
Mỗi ngày đầu năm mới, cả gia đình ngồi lại với nhau và viết ra ba mục tiêu nhỏ, chẳng hạn như: Con: “Con sẽ đọc xong cuốn sách văn học, học bơi ếch và trồng một chậu bạc hà trong kỳ nghỉ hè”. Cha mẹ: “Chạy bộ ba lần một tuần, học nấu năm món ăn mới và đi cắm trại với con một lần một tuần”.
Dán danh sách lên tủ lạnh và đánh dấu một ngôi sao cho mỗi mục bạn hoàn thành. Khi xem lại vào cuối năm, trẻ em sẽ ngạc nhiên khi thấy: Hóa ra, kiên trì làm những gì mình yêu thích sẽ mang lại cảm giác hoàn thành công việc lớn hơn là chỉ làm bài tập về nhà.
05. Phát triển “kiểm soát thời gian”: Tạm biệt sự trì hoãn và sống có trật tự
Có thể nói rằng một tỷ lệ đáng kể trẻ em bị giảm hiệu quả học tập do tính trì hoãn. Những đứa trẻ này giống như những con quay được nhấn nút tua nhanh – chúng dường như lúc nào cũng bận rộn, nhưng thực tế là chúng càng bận rộn thì càng hỗn loạn.
Có một sự thật đơn giản đằng sau câu nói này: Bản chất của việc quản lý thời gian không phải là “kéo dài thời gian” mà là khiến trẻ cảm thấy rằng “Mình có thể kiểm soát được thời gian”.
Bạn có muốn giúp con mình lấy lại khả năng kiểm soát thời gian không? Hai phương pháp sau đây đã được chứng minh là có hiệu quả:
- Gia đình “Đồng hồ cát thời gian”: Biến thời gian trừu tượng thành “hữu hình và hữu hình”
Mua một chiếc đồng hồ cát 30 phút và thỏa thuận với con bạn: “Tập trung hoàn thành ba câu hỏi này trước khi đồng hồ cát hết. Sau khi hoàn thành, con có thể quyết định ăn gì vào bữa tối”. Dòng chảy của đồng hồ cát giống như một cuộc đua thầm lặng, và trẻ em sẽ tập trung.
Quan trọng hơn, khi trẻ phát hiện ra rằng “có thể làm được rất nhiều việc trong nửa giờ”, nỗi lo trì hoãn đã tự nhiên được giảm bớt.
- “Thời gian không điện thoại” cho cả gia đình: Cắt đứt các nguồn gây nhiễu
Mỗi ngày sau bữa tối, từ 7 đến 8 giờ tối, cả gia đình để điện thoại di động vào “khu vực đỗ xe” (một hộp cố định) và cùng nhau làm ba việc:
Trẻ em làm bài tập về nhà trong khi cha mẹ đọc sách hoặc giải quyết công việc; Nếu bạn gặp phải một vấn đề khó khăn, hãy viết nó ra một tờ giấy và thảo luận sau khi “thời gian chết” kết thúc; Khi hoàn tất, hãy vỗ tay chúc mừng.
Thời gian là nguồn tài nguyên khan hiếm nhất và nếu không quản lý được thời gian, bạn sẽ không thể quản lý được bất kỳ thứ gì khác. Chúng ta phải truyền đạt cho con cái mình ý tưởng này: Tự do thực sự bắt đầu từ việc học cách nói “không” với những thứ gây xao nhãng.
Mỗi đứa trẻ khi đến với thế giới này đều mang trong mình một mã số cuộc sống riêng biệt. Điều mà chúng ta, những bậc cha mẹ, có thể làm chắc chắn không phải là biến con mình thành “hình mẫu hoàn hảo”, mà là bảo vệ con để chúng sống như “phiên bản tốt nhất của chính mình”.
Theo Hiểu Đan-Theo Phụ nữ số
