Bạn có bao giờ nhận quảng cáo về sản phẩm vừa tìm kiếm trên một ứng dụng không liên quan, hoặc phát hiện số điện thoại, email, hay tên của mình trên các trang web lạ? Đây là dấu hiệu nghiêm trọng rằng dữ liệu cá nhân của bạn có thể đã bị rò rỉ và đang bị lạm dụng.
Rò rỉ dữ liệu xảy ra khi thông tin cá nhân (như số điện thoại, email, hoặc thông tin tài chính) bị thu thập từ ứng dụng, website bị hack, hoặc cơ sở dữ liệu không an toàn, sau đó thậm chí được bán trên dark web hoặc sử dụng cho mục đích bất hợp pháp.
MIT Technology Review cho biết hàng tỷ bản ghi dữ liệu cá nhân bị rò rỉ mỗi năm, thường từ các ứng dụng miễn phí hoặc website thiếu bảo mật. Nhiều ứng dụng miễn phí, như công cụ chỉnh sửa ảnh hoặc tối ưu hệ thống, gửi dữ liệu người dùng đến máy chủ lạ mà không có sự đồng ý. Kaspersky ước tính thiệt hại từ rò rỉ dữ liệu cá nhân đạt 10,5 nghìn tỷ USD toàn cầu vào năm 2025, nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
Dấu hiệu dữ liệu cá nhân bị rò rỉ
- Thông tin cá nhân trên trang web không rõ nguồn gốc : Bạn tìm thấy số điện thoại, email, hoặc tên của mình trên các website lạ khi tìm kiếm trên Google hoặc nhận thông báo từ bạn bè. Wired cho biết dữ liệu rò rỉ thường xuất hiện trên các trang lừa đảo hoặc diễn đàn dark web.
- Quảng cáo nhắm mục tiêu quá cụ thể : Bạn nhận quảng cáo về sản phẩm hoặc dịch vụ liên quan đến những gì bạn vừa tìm kiếm hoặc thảo luận riêng tư, ngay cả trên ứng dụng không liên quan.
- Nhận email/tin nhắn từ nguồn lạ sử dụng tên bạn : Hacker sử dụng dữ liệu rò rỉ để gửi email/tin nhắn phishing cá nhân hóa, như “Chào Anh Minh, tài khoản của bạn cần xác minh”.
- Tài khoản bị tấn công sau khi dữ liệu rò rỉ : Bạn nhận thông báo đăng nhập lạ hoặc tài khoản bị khóa do hacker sử dụng thông tin rò rỉ để thử truy cập.
- Thông tin xuất hiện trên mạng xã hội hoặc diễn đàn : Số điện thoại hoặc email của bạn được đăng công khai trên các nhóm Zalo, Facebook, hoặc diễn đàn lừa đảo.
Rủi ro khi bị rò rỉ dữ liệu
Khi thông tin cá nhân xuất hiện trên các trang web lạ, bạn có thể đối mặt với:
- Lừa đảo cá nhân hóa (phishing) : Hacker sử dụng dữ liệu như tên, số điện thoại để gửi tin nhắn/email giả mạo ngân hàng hoặc ví điện tử, lừa bạn cung cấp OTP hoặc mật khẩu.
- Đánh cắp danh tính : Hacker dùng thông tin để mạo danh bạn, mở tài khoản ngân hàng, hoặc thực hiện giao dịch bất hợp pháp.
- Thiệt hại tài chính : Dữ liệu rò rỉ (như chi tiết thẻ tín dụng) dẫn đến rút tiền trái phép từ ví điện tử hoặc tài khoản ngân hàng.
- Thao túng hành vi : Dữ liệu được bán cho nhà quảng cáo, dẫn đến quảng cáo nhắm mục tiêu hoặc thao túng quyết định mua sắm.
- Tổn hại danh tiếng : Thông tin cá nhân bị dùng để gửi tin nhắn lừa đảo đến bạn bè, gây hiểu lầm.
Cách bảo vệ bản thân khi bị rò rỉ dữ liệu cá nhân
Nếu bạn phát hiện thông tin cá nhân như họ tên, số CCCD, số điện thoại, email, v.v. xuất hiện trên một trang web lạ khi tìm kiếm trên Google, đây có thể là dấu hiệu của việc rò rỉ dữ liệu hoặc sử dụng thông tin trái phép. Dưới đây là các bước bạn nên thực hiện để xử lý tình huống này:
1. Xác minh và lưu chứng cứ
- Kiểm tra trang web : Truy cập trang web để xem ngữ cảnh thông tin của bạn được đăng tải (ví dụ: quảng cáo, danh sách công khai, hay diễn đàn).
- Chụp ảnh màn hình : Lưu lại bằng chứng về việc thông tin của bạn xuất hiện trên trang web (bao gồm URL, nội dung, ngày giờ).
- Ghi lại thông tin : Ghi chú các chi tiết như tên trang web, ngày phát hiện, và bất kỳ thông tin nào liên quan.
2. Đánh giá mức độ rủi ro
- Xác định loại trang web : Trang web có đáng tin cậy không? Nó có dấu hiệu lừa đảo, bán dữ liệu, hoặc hoạt động bất hợp pháp không?
- Kiểm tra thông tin bị lộ : Xác định mức độ nhạy cảm của thông tin (ví dụ: CCCD, số điện thoại là thông tin rất nhạy cảm, có thể bị sử dụng để lừa đảo hoặc đánh cắp danh tính).
- Tìm hiểu nguồn gốc : Cố gắng nhớ lại xem bạn đã cung cấp thông tin này cho ai hoặc dịch vụ nào trước đó (ví dụ: đăng ký tài khoản, giao dịch trực tuyến).
3. Hành động ngay lập tức
- Liên hệ với trang web : Nếu trang web có thông tin liên hệ (email, biểu mẫu liên hệ), yêu cầu họ xóa thông tin cá nhân của bạn ngay lập tức. Ghi rõ rằng việc sử dụng thông tin cá nhân mà không có sự đồng ý là vi phạm quyền riêng tư.
- Báo cáo với Google : Nếu thông tin nhạy cảm bị công khai, bạn có thể yêu cầu Google xóa kết quả tìm kiếm liên quan. Truy cập Google Search Console hoặc Báo cáo nội dung vi phạm của Google và làm theo hướng dẫn để yêu cầu xóa thông tin cá nhân khỏi kết quả tìm kiếm.
- Kiểm tra tài khoản liên quan :
- Nếu email hoặc số điện thoại bị lộ, hãy thay đổi mật khẩu của các tài khoản liên quan ngay lập tức.
- Kích hoạt xác thực hai yếu tố (2FA) cho email, ngân hàng, và các tài khoản quan trọng.
- Theo dõi tài khoản ngân hàng : Nếu thông tin như CCCD bị lộ, hãy kiểm tra tài khoản ngân hàng và liên hệ ngân hàng để báo cáo nguy cơ lừa đảo.
4. Bảo vệ thông tin trong tương lai
- Hạn chế chia sẻ thông tin : Tránh cung cấp thông tin cá nhân trên các trang web không đáng tin cậy hoặc các dịch vụ không rõ nguồn gốc.
- Kiểm tra rò rỉ dữ liệu : Sử dụng các công cụ an ninh mạng để kiểm tra xem email hoặc số điện thoại của bạn có bị rò rỉ trong các vụ vi phạm dữ liệu hay không.
- Cảnh giác với lừa đảo : Nếu nhận được cuộc gọi, email, hoặc tin nhắn đáng ngờ yêu cầu cung cấp thêm thông tin, hãy từ chối và báo cáo.
5. Liên hệ cơ quan chức năng
- Báo cáo với cơ quan bảo vệ dữ liệu : Tại Việt Nam, bạn có thể liên hệ với Cục An toàn thông tin hoặc Cổng thông tin quốc gia về an ninh mạng để báo cáo vụ việc.
- Nộp đơn khiếu nại : Nếu nghi ngờ thông tin bị sử dụng trái phép (ví dụ: lừa đảo, đánh cắp danh tính), hãy báo cáo với Công an địa phương hoặc Cơ quan Cảnh sát điều tra để được hỗ trợ.
- Tư vấn pháp lý : Tham khảo ý kiến luật sư nếu thông tin bị sử dụng gây thiệt hại nghiêm trọng (ví dụ: mất tiền, giả mạo danh tính).
6. Theo dõi và phòng ngừa
- Kiểm tra định kỳ : Thỉnh thoảng tìm kiếm tên, số điện thoại, hoặc CCCD của bạn trên Google để phát hiện sớm các rò rỉ mới.
- Sử dụng dịch vụ bảo mật : Cân nhắc dùng các dịch vụ bảo mật danh tính hoặc phần mềm chống virus có tính năng bảo vệ thông tin cá nhân.
- Cập nhật kiến thức : Tìm hiểu về an toàn thông tin để nhận biết các chiêu trò lừa đảo như phishing, giả mạo website, v.v.
Anh Nhi–Nhịp sống thị trường
