Vấn đề này được đặt ra tại tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số” do Báo Nhân Dân phối hợp cùng Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) phối hợp tổ chức.
Trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực mà còn là chìa khóa để Việt Nam vươn mình phát triển. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 22/12/2024, đã khẳng định rõ: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “đột phá ưu tiên hàng đầu” trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm – không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp phát triển các doanh nghiệp tư nhân nội địa, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào việc tăng trưởng hai con số theo sự chỉ đạo của lãnh đạo Đảng và Nhà nước.
Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho biết: “Kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển cho thấy, sau thời gian đầu ươm tạo, các doanh nghiệp công nghệ lớn trong nước đều giữ vị trí then chốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Chính vì vậy, cuộc tọa đàm ngày hôm nay sẽ tập trung thảo luận về vai trò của thị trường vốn trong việc hỗ trợ sự phát triển và đổi mới cho các công ty công nghệ tại Việt Nam; thảo luận về các xu hướng hiện tại trong đầu tư mạo hiểm và đầu tư tư nhân vào lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam và Đông Nam Á, cũng như kỳ vọng của các nhà đầu tư”.
Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các start-up công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những “kỳ lân” – các công ty định giá hơn 1 tỷ USD. Tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, số lượng “kỳ lân” vẫn còn hạn chế do những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, đặc biệt là việc khơi thông dòng vốn. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis – đưa Việt Nam đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia.
Tuy nhiên, để không chỉ gia tăng số lượng mà còn thực sự giúp các “kỳ lân” này phát triển mạnh mẽ hơn, trở thành các công ty lớn đóng vai trò đầu tàu trong hệ sinh thái khởi nghiệp, cần có các cơ chế chính sách đặc thù tạo điều kiện thuận lợi cho các “kỳ lân” tiếp cận nguồn vốn lớn, mở rộng quy mô hoạt động ra thị trường quốc tế, và đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu phát triển. Qua đó, các “kỳ lân” không chỉ dừng lại ở mức định giá 1 tỷ USD mà còn trở thành động lực dẫn dắt sự phát triển bền vững của cộng đồng khởi nghiệp Việt Nam.
Để đưa Việt Nam trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số, với ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số đạt tầm cỡ quốc tế đến năm 2030 như Nghị quyết số 57-NQ/TW đặt ra, tọa đàm tập trung gợi mở các vấn đề vướng mắc từ chính thực tiễn, qua đó đề xuất các giải pháp cụ thể và có thể tiến hành được ngay.
Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế Số (IDS) nhận định hiện nay Việt Nam đã có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song các doanh nghiệp này không thể lớn do gặp rào cản về huy động vốn để phát triển quy mô. Cụ thể, theo quy định của Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 năm 2019, để thực hiện IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam, doanh nghiệp cần đảm bảo có lợi nhuận trong 02 năm liên tiếp trước khi đăng ký IPO và không có lỗ lũy kế. Quy định này là rất khó thực hiện đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, bởi giai đoạn đầu tư ban đầu thường kèm theo thua lỗ tạm thời do chi phí đầu tư cao cho nghiên cứu và phát triển.
Ở giai đoạn phát triển quy mô lớn, doanh nghiệp công nghệ sẽ không thể vay vốn lớn từ các nguồn truyền thống như ngân hàng (do không có nhiều tài sản thế chấp) hoặc từ các nhà đầu tư đơn lẻ. Các doanh nghiệp có thể huy động vốn tại sàn UpCom nhưng quy mô nhỏ và không hấp dẫn nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư tài chính quốc tế.
Xuất phát từ thực tế này, chuyên gia của IDS đề xuất một giải pháp có thể thực hiện ngay, đó là nghiên cứu xem xét khả năng cho phép các doanh nghiệp công nghệ và Fintech thực hiện IPO và niêm yết mà không bị ràng buộc bởi điều kiện “không lỗ lũy kế” ngay trên HOSE/HNX hoặc thử nghiệm trong khuôn khổ Trung tâm Tài chính Quốc tế. Tham gia đóng góp ý kiến tại toạ đàm, các chuyên gia cũng đồng tình về việc cần có chính sách đột phá để các doanh nghiệp công nghệ có thể huy động vốn trong nước, đảm bảo thực hiện nhanh và hiệu quả Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị.
Chia sẻ bài học quan trọng từ những thương vụ huy động vốn thành công trên thị trường quốc tế, bà Nguyễn Ngọc Anh – Tổng Giám đốc SSI Asset Management nhận định, nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định và môi trường kinh doanh hấp dẫn giúp Việt Nam sẵn sàng đón đầu cơ hội mới. Tuy nhiên, để hiện thực hóa đầy đủ tiềm năng tăng trưởng GDP, Việt Nam cần nâng cao hiệu quả thị trường vốn. “Việc IPO tại Việt Nam vẫn gặp rào cản lớn do các quy định niêm yết hiện tại chưa linh hoạt, không phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo chưa có lợi nhuận cần tiếp cận vốn dễ dàng hơn để thúc đẩy tăng trưởng”, bà Nguyễn Ngọc Anh lưu ý.
“Làm thế nào để dòng vốn quốc tế không chỉ chảy vào Việt Nam, mà còn thật sự trở thành bệ phóng giúp các công ty công nghệ Việt Nam vươn lên tầm cỡ khu vực và thế giới, đặc biệt là đạt được danh hiệu “kỳ lân” – những doanh nghiệp được định giá trên 1 tỷ USD?”, trả lời câu hỏi này, ông Il-Dong Kwon – Giám đốc Điều hành Công ty Tư vấn Boston Consulting Group Việt Nam nhấn mạnh đến những lợi thế sẵn có của Việt Nam như dân số trẻ am hiểu công nghệ, lực lượng kỹ sư tài năng, và tốc độ chuyển đổi số nhanh chóng… “Những lĩnh vực tiềm năng như Fintech, thương mại điện tử, hay trí tuệ nhân tạo, cùng các yếu tố then chốt – từ tiếp cận vốn, phát triển nhân tài, đến đầu tư vào nghiên cứu và phát triển – sẽ giúp đưa các start-up Việt Nam lên một tầm cao mới”, ông Il-Dong Kwon khẳng định.
Ban tổ chức kỳ vọng, với nhiều thông tin cụ thể, thiết thực, những bài học kinh nghiệm, những khuyến nghị chính sách có giá trị thực tiễn cao, tọa đàm sẽ đóng góp vào quá trình thực hiện Nghị quyết số 57 – một quyết sách quan trọng được ví như “Khoán 10” của thế kỷ 21.
Thục Trinh-An ninh tiền tệ
