Sau khi nhận về hàng trăm bình luận tranh cãi dưới bài đăng tuyển trợ lý không lương, đạo diễn Nguyễn Quang Dũng cho biết mỗi người có góc nhìn riêng, chọn lối đi riêng cho từng giai đoạn trong cuộc đời. Về việc tuyển trợ lý không lương, đạo diễn thẳng thắn coi đó là hình thức cho các bạn trẻ học và thực tập. Những công việc không lương tương tự vị trí đạo diễn đang tìm kiếm thực chất là vấn đề gây tranh luận thời gian dài trong thị trường lao động.
Đạo diễn buộc phải lên tiếng
Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng gây chú ý khi đăng bài tuyển trợ lý làm việc bán thời gian nhưng không trả thù lao. Quyền lợi mà đạo diễn đưa ra là tích lũy kinh nghiệm, cơ hội làm các dự án nghệ thuật lớn, làm việc cùng các nhà sáng tạo, nhà sản xuất và nhà đầu tư trong ngành.
Bài đăng lập tức thành chủ đề được mổ xẻ trên một số nền tảng mạng xã hội. Có người cho rằng đạo diễn “bóc lột sức lao động” của người trẻ. Ngược lại, luồng ý kiến khác cho rằng đôi khi tiền lương không phải tất cả. Việc học hỏi kinh nghiệm trong nghề cũng quan trọng với những người đang trong giai đoạn phát triển sự nghiệp.
Sau khi nhận về hàng trăm bình luận tranh cãi, đạo diễn Nguyễn Quang Dũng cho biết mỗi người có góc nhìn riêng, chọn lối đi riêng cho từng giai đoạn trong cuộc đời. Đạo diễn Đất rừng phương Nam cũng chia sẻ hành trình lập nghiệp của bản thân. Anh lý giải cuộc sống có những thứ đối với người này hữu ích, với người khác là phi lý.
“Phim điện ảnh đầu tiên của tôi, tôi nhận lương biên kịch nhưng không nhận lương đạo diễn. Phim tôi làm AD (phó đạo diễn/trợ lý đạo diễn) hợp tác với nước ngoài lần duy nhất trong đời, lĩnh lương 500 USD quay trong 3-4 tháng. Tôi đi theo hậu kỳ từ Việt Nam, qua Thái Lan, Singapore, khi kết thúc phim là 2 năm. Tôi nhận làm trợ lý đạo diễn phim đó vì thích được đi xuyên Việt, vì đó là phim chiến tranh mà lúc đó lại được Hãng phim Truyền hình TPHCM kêu làm phim chiến tranh. Tôi xin dời dự án mình làm đạo diễn để đi làm trợ lý cho phim đó trước, rồi về mới làm phim mình”.
Chia sẻ của nam đạo diễn cho thấy mỗi giai đoạn, anh có lựa chọn làm nghề riêng, phù hợp với mục đích của bản thân thời điểm đó. Về việc tuyển trợ lý không lương, đạo diễn thẳng thắn coi đó là hình thức cho các bạn trẻ học và thực tập.
Làm không công hay học miễn phí?
Những công việc không lương tương tự vị trí đạo diễn Nguyễn Quang Dũng đang tìm kiếm thực chất là vấn đề gây tranh luận thời gian dài trong thị trường lao động.
Chuyên gia của trang web việc làm toàn cầu Indeed cho biết thực tập sinh có lương tương tự nhân viên bán thời gian, được đào tạo tại chỗ nhưng nhà tuyển dụng để họ làm việc độc lập hơn. Thực tập sinh hay trợ lý không lương thường có cố vấn hướng dẫn, làm những việc mang tính hỗ trợ để quan sát, học hỏi từ những nhân viên khác. Thay vì nhận về thù lao, họ tích lũy được kinh nghiệm, có bài học từ thực tế để phục vụ sự nghiệp lâu dài.
Tuy nhiên, mô hình này cần sự trao đổi rõ ràng giữa hai bên. Chuyên gia cũng chỉ ra hạn chế vì công việc không lương thường khó bền vững, dễ xảy ra mâu thuẫn.
Ở trường hợp của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng, khi đã công khai các quyền lợi và yêu cầu công việc, việc tuyển dụng đều dựa trên mối quan hệ tự nguyện của cả hai bên. Tuy nhiên, dù không trả lương, phía đạo diễn vẫn có thể chịu rủi ro như mất nguồn lực và thời gian để đào tạo, quản lý, hướng dẫn, bên cạnh đó là nguy cơ lộ lọt thông tin.
Trong môi trường nghệ thuật đặc thù như điện ảnh, kinh nghiệm thực chiến đôi khi có giá trị hơn mọi bằng cấp lý thuyết.
Từ góc độ người trong nghề, đạo diễn Trần Thanh Huy chia sẻ quan điểm coi công việc là cơ hội, thời gian và sức lực là học phí. Anh Trần Thanh Huy nói ngày mới vào nghề cũng từng đi làm trợ lý, thực hiện những việc nhỏ của ngành phim và không nhận lương hoặc không quan tâm lương bao nhiêu trong suốt nhiều năm.
Theo đạo diễn, đó là cơ hội được tiếp cận và học nghề một cách thực tế nhất. Được làm việc trực tiếp với những người nổi tiếng nhất của ngành điện ảnh không phải là quyền lợi dễ dàng có được. Nhiều đạo diễn tên tuổi cũng đi lên từ vị trí trợ lý hay nhân viên hậu trường. Anh Huy cũng đưa ra lời khuyên muốn trở thành đạo diễn, hãy trân trọng cơ hội được làm việc cùng những người có tâm và có tầm. Khi đã đủ kiến thức, mối quan hệ, tài năng, mức thu nhập xứng đáng sẽ tự đến.
Trong môi trường nghệ thuật đặc thù như điện ảnh, kinh nghiệm thực chiến đôi khi có giá trị hơn thù lao.
Đồng quan điểm, siêu mẫu Hà Anh cho rằng lựa chọn trả lương hay không hoàn toàn là vấn đề cá nhân của đạo diễn và người ứng tuyển. “Học hỏi từ chính nghề, chính ngạch là một điều rất quý giá, không phải cứ có tiền bỏ ra là có thể đi học được như vậy. Bạn trẻ nào được nhận để thử sức thì quá tốt”, siêu mẫu Hà Anh bày tỏ.
Một khán giả cũng nhận định nhiều người đang tập trung vào việc làm không công mà không hiểu được khái niệm học miễn phí. Cũng có ý kiến khuyên đạo diễn Nguyễn Quang Dũng nên đưa ra mức hỗ trợ vừa phải để tiếp cận được nhiều ứng viên hơn, tránh những bất đồng nảy sinh cho cả hai bên trong quá trình làm việc.
Ngọc Ánh–Tiền Phong
