Đọc sách từng là thói quen phổ biến trong cuộc sống thường ngày, nhưng giờ đây dường như thói quen này đang trở thành một thú vui ngày càng mai một.
Theo một khảo sát gần đây của The Reading Agency tại Anh, 50% người trưởng thành thừa nhận họ không còn đọc sách thường xuyên, tăng đáng kể từ con số 42% vào năm 2015. Đáng báo động hơn, gần một phần tư thanh niên từ 16 đến 24 tuổi cho biết họ chưa bao giờ đọc xong một cuốn sách.
Hiện tượng này không chỉ đơn thuần là sự thay đổi thói quen giải trí. Các chuyên gia lo ngại rằng sự ưu tiên ngày càng tăng dành cho video và các nội dung thị giác có thể ảnh hưởng sâu sắc đến não bộ con người, đặt ra câu hỏi: Liệu việc từ bỏ đọc sách có ảnh hưởng đến sự tiến hóa của loài người?
Trong thời đại kỷ nguyên số và trí tuệ nhân tạo chiếm sân khấu trung tâm, thói quen đọc sách đang dần trở thành một hoài niệm.
Mikael Roll, giáo sư ngữ âm học tại Đại học Lund, đã thực hiện nghiên cứu để khám phá mối liên hệ giữa khả năng đọc và cấu trúc não bộ. Kết quả được công bố trên tạp chí Neuroimaging chỉ ra rằng những người đọc giỏi sở hữu các đặc điểm giải phẫu não bộ khác biệt so với nhóm còn lại.
Cụ thể, hai vùng quan trọng trong bán cầu não trái: cực thái dương bên trái và con quay thái dương ngang đóng vai trò nổi bật trong việc xử lý thông tin ngôn ngữ và phát âm.
Trong đó, cực thái dương bên trái có nhiệm vụ tích hợp các loại thông tin ý nghĩa khác nhau. Ví dụ, để hiểu từ “chân,” vùng này liên kết dữ liệu thị giác, giác quan và vận động, giúp con người hình dung rõ ràng về chức năng, cảm giác và chuyển động của chân. Con quay thái dương ngang, thuộc thùy thái dương trên, kiểm soát vỏ não thính giác. Tuy đọc sách là một kỹ năng thị giác, nhưng nhận thức âm vị – khả năng hiểu và phân biệt âm thanh – lại là bước khởi đầu cần thiết cho việc đọc.
Theo nghiên cứu, ở những người chăm đọc sách, cực thái dương bên trái lớn hơn và dày hơn, tạo điều kiện để xử lý thông tin ngôn ngữ hiệu quả hơn. Trong khi đó, con quay thái dương ngang cũng có độ dày vỏ não tăng lên, nhưng đồng thời được cấu trúc sao cho vùng này mở rộng hơn – một hiện tượng do sự cách ly và giao tiếp thần kinh được tăng cường nhờ myelin.
Myelin, một chất béo bao bọc các sợi thần kinh, giúp tăng tốc độ truyền tín hiệu giữa các tế bào não. Trong bán cầu não trái, lượng myelin cao hơn tạo nên một vùng vỏ não mỏng nhưng rộng, giúp xử lý nhanh chóng và chính xác các yếu tố phức tạp của ngôn ngữ.
Tuy nhiên, dày hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn. Đối với các khu vực cần tích hợp thông tin phức tạp, chẳng hạn thùy thái dương trước, độ dày của vỏ não lại là một lợi thế. Vùng này hỗ trợ mạnh mẽ cho kỹ năng âm vị học – một khả năng tinh vi đòi hỏi tích hợp các yếu tố giọng nói và vận động thành lời nói mạch lạc.
Điều thú vị là cấu trúc não không cố định mà có khả năng thay đổi dựa trên việc luyện tập kỹ năng. Những người trẻ học ngoại ngữ chuyên sâu thường ghi nhận sự gia tăng độ dày vỏ não ở các khu vực ngôn ngữ. Tương tự, việc đọc sách thường xuyên cũng có thể định hình và củng cố các vùng liên quan đến ngôn ngữ, như con quay thái dương ngang hoặc cực thái dương.
Điều này có nghĩa là, dù thói quen đọc sách đang suy giảm, nhưng nếu được khuyến khích và phục hồi, não bộ vẫn có thể thích nghi và phát triển trở lại.
Cực thái dương bên trái: Vùng này giúp tích hợp các loại thông tin khác nhau để tạo nên hiểu biết về từ vựng. Chẳng hạn, khi nghe từ “chân,” cực thái dương bên trái kết nối hình ảnh thị giác, cảm giác, và chức năng vận động của chân để giúp bạn hiểu rõ nghĩa của từ.
Nếu kỹ năng đọc ngày càng mất đi tầm quan trọng, những tác động không mong muốn đến loài người là điều khó tránh. Khả năng đọc sách không chỉ hỗ trợ việc tiếp thu tri thức mà còn giúp chúng ta hiểu tâm lý và cảm xúc của người khác – một khía cạnh quan trọng của sự đồng cảm và kết nối xã hội.
Trong một thế giới ngày càng phụ thuộc vào nội dung thị giác và thông tin tức thời, con người có nguy cơ mất đi khả năng suy ngẫm sâu sắc và giải thích ý nghĩa phức tạp của thế giới xung quanh. Điều này không chỉ là một mất mát cá nhân mà còn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển chung của nhân loại.
Thói quen đọc sách không chỉ đơn thuần là một sở thích mà còn là yếu tố quan trọng định hình não bộ và trí tuệ con người. Việc dành thời gian cho những trang sách có thể giúp chúng ta duy trì và phát triển các kỹ năng cần thiết, từ khả năng suy luận logic đến sự hiểu biết sâu sắc về cảm xúc con người.
Vì vậy, để bảo vệ sức khỏe não bộ và đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội, hãy chọn một cuốn sách hay, ngồi xuống ghế bành, và dành những phút giây yên bình để lật mở từng trang sách. Đó không chỉ là món quà cho bản thân mà còn là sự phục vụ cho cả nhân loại.
Theo Đức Khương-Theo Thanh niên Việt
