Theo Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank), nguyên nhân khiến gần 1,7 triệu người rời khỏi Đồng bằng sông Cửu Long rất thực tế.
Thông tin này được công bố tại hội nghị công bố kết quả nghiên cứu “Ở lại hay di cư: Cuộc sống vùng Đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam”, ở Cần Thơ, chiều 17/12. Hội nghị do Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, Campuchia và Lào phối hợp với Viện Kinh tế – Xã hội TP Cần Thơ tổ chức.
Theo báo cáo của World Bank, trong thập kỷ qua, đã có gần 1,7 triệu người rời khỏi vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Một phần nguyên nhân của xu hướng này đến từ điều kiện nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản ngày càng khó khăn.
Tại hội nghị, bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, Campuchia và Lào, cho rằng ĐBSCL là nơi sinh sống của gần 18 triệu người. Đây là nơi sản xuất hơn 50% lượng gạo của cả nước, hơn 2/3 sản lượng nuôi trồng thủy sản và một phần đáng kể trái cây, rau củ cho thị trường trong nước và xuất khẩu.
Trong nhiều thập kỷ, ĐBSCL đã là trung tâm thành công của Việt Nam trong việc giảm nghèo và củng cố an ninh lương thực. Thế nhưng, thông điệp của báo cáo đã chỉ ra, đó là vùng đang ở ngã rẽ quan trọng.
Cụ thể, theo đại diện của World Bank, kể từ năm 2018, các hộ gia đình trong vùng ĐBSCL đã liên tục hứng chịu những tác động nghiêm trọng của hạn hán, xâm nhập mặn và sau đó là đại dịch Covid-19. Những cú sốc nối tiếp nhau khiến nhiều hộ gia đình chưa kịp phục hồi đã phải tiếp tục bị tổn thương, cạn kiệt tiết kiệm, thậm chí buộc phải bán tài sản và rơi vào trạng thái dễ bị tổn thương kéo dài.
Theo báo cáo của World Bank, dù nông nghiệp vẫn là sinh kế chính nhưng lại không còn là động lực tăng trưởng chủ đạo. Hơn nữa, biến đổi khí hậu làm tình hình thêm phức tạp khi đã tác động trực tiếp đến nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, hạ tầng, cũng như sinh kế.
Theo kết quả khảo sát năm 2024, có khoảng 14% hộ gia đình ở vùng này có ít nhất một người di cư và phần lớn ra đi để tìm kiếm việc làm. Tình trạng di cư đặc biệt phổ biến ở những hộ thu nhập thấp. Theo đó, những hộ này thường có nhiều người đi làm xa hơn và phụ thuộc nhiều vào tiền gửi về. Trong khi đó, đối với các hộ làm nông nghiệp, di cư trở thành cách bù đắp cho những mất mát về thu nhập do hạn hán, lũ lụt hoặc xâm nhập mặn.
Ngoài ra, Báo cáo của World Bank cũng đưa ra kết luận tương lai của vùng ĐBSCL phải được xây dựng tập trung vào con người, không chỉ xoay quanh không gian phát triển hiện có. Hơn nữa, vùng ĐBSCL cũng cần ưu tiên đầu tư vào giáo dục, kỹ năng và khả năng dịch chuyển để tất cả người dân, dù họ ở lại hay di cư khỏi vùng, đều có cơ hội phát triển.
Báo cáo khuyến nghị là chiến dịch phát triển lấy con người làm trung tâm không chỉ giúp giảm nghèo, mức độ tổn thương mà còn giúp ĐBSCL đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển bao trùm và bền vững của Việt Nam.
Trước bối cảnh tương lai nhiều bất định, World Bank đề xuất 5 lĩnh vực chính sách ưu tiên nhằm phát triển ĐBSCL.
Thứ nhất, đầu tư vào giáo dục và phát triển kỹ năng để mở rộng cơ hội thành công cho tất cả mọi người, đặc biệt là cho thanh niên.
Thứ hai, hiện đại hóa và chuyển đổi nông nghiệp theo hướng giảm lao động, tăng khả năng thích ứng và tạo ra lợi nhuận lớn hơn.
Thứ ba, đầu tư vào hạ tầng địa phương để thu hút doanh nghiệp, tăng kết nối và giảm chi phí giao dịch cho nông dân.
Thứ tư, thúc đẩy di cư an toàn, tự nguyện như một chiến lược thích ứng.
Thứ năm, xây dựng hệ thống an sinh xã hội linh hoạt, hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương, đặc biệt là những người không thể hoặc không muốn di cư.
World Bank khẳng định sẽ tiếp tục đồng hành cùng Việt Nam thông qua các dự án phát triển hạ tầng giao thông, quản lý đất và nước, để nâng cao khả năng chống chịu và kết nối của vùng.
Vấn đề của ĐBSCL không phải là việc người dân “ở lại hay di cư”
Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, vấn đề của ĐBSCL không phải là việc người dân “ở lại hay di cư” mà là làm sao để người dân có thể “sống tốt hơn”, cho dù lựa chọn ở đâu.
Ông Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, vùng ĐBSCL giai đoạn tới cần đặc biệt chú trọng tới 3 định hướng lớn.
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế điều phối phát triển vùng ĐBSCL, để tương xứng với quy mô không gian hành chính và kinh tế mới, từ đó bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa Trung ương và các địa phương.
Thứ hai, thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng của vùng theo hướng xanh, giá trị cao và bền vững. Trong đó, nông nghiệp tiếp tục giữ vai trò nền tảng, nhưng không còn được nhìn nhận thuần túy là hoạt động sản xuất, mà là một bộ phận của hệ sinh thái kinh tế – xã hội rộng lớn hơn và gắn với chế biến, logistics, thị trường, khoa học – công nghệ và bảo vệ môi trường.
Thứ ba, việc đầu tư cho con người cần được đặt ở vị trí trung tâm của chiến lược thích ứng và phát triển của ĐBSCL, đúng với tinh thần dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng. Trong đó, xác định phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và nâng cao năng suất lao động là một trong những động lực then chốt của tăng trưởng nhanh và bền vững.
Tại hội nghị, ông Trương Cảnh Tuyên, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, đánh giá báo cáo của World Bank giúp thành phố nhìn nhận vấn đề và hoàn thiện quy hoạch tích hợp của thành phố trong thời gian tới.
Lãnh đạo TP Cần Thơ hy vọng, trong 20 năm tới, TP Cần Thơ nói riêng và ĐBSCL nói chung, mức sống người dân sẽ phải được thụ hưởng cả về vật chất và tinh thần. ĐBSCL cũng trở thành vùng đáng sống, có thành phố đáng sống, vùng quê đáng sống. Như vậy, việc “ở lại hay di cư” người ta sẽ suy nghĩ lại.
Nhịp sống Thị trường
