Khi toàn cầu bước vào kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo, nguồn nhân lực công nghệ không chỉ là lợi thế cạnh tranh mà còn là yếu tố sống đối với quốc gia.
Nhận thức rõ vai trò của công nghệ và chuyển đổi, nhiều quốc gia đã chủ động triển khai các chiến lược đa dạng để thu hút và giữ chân nhân tài công nghệ trên toàn thế giới.
Nới lỏng chính sách visa và nhập cư có chọn lọc
Một trong những xu hướng nổi bật là việc nới lỏng chính sách visa cho các đối tượng có kỹ năng cao. Canada, trong chiến lược “Tech Talent Strategy” (2025), đã triển khai chương trình visa đặc biệt cho những người giữ thị thực H‑1B của Mỹ, cho phép họ làm việc tại Canada trong ba năm và đưa cả gia đình theo cùng.
Trong khi đó, Singapore, UAE và Australia cũng đưa ra các loại visa định hướng theo ngành nghề như AI, công nghệ sinh học, hoặc đổi mới sáng tạo. Đáng chú ý, mô hình visa “mời theo chọn lọc” (invitation-only visa) được Anh và Australia áp dụng, cho phép chính phủ chủ động lựa chọn và mời các tài năng toàn cầu dựa trên các lĩnh vực ưu tiên chiến lược.
Hỗ trợ tài chính và chi phí tái định cư
Một số quốc gia triển khai các gói tài trợ trực tiếp nhằm thu hút chuyên gia công nghệ.
Vương quốc Anh ra mắt quỹ 54 triệu bảng để chi trả toàn bộ chi phí visa và tái định cư cho các nhà nghiên cứu hàng đầu thế giới. Còn Pháp đầu tư tới 109 tỷ euro cho chiến lược AI quốc gia, kèm chính sách visa nhanh và tài trợ nghiên cứu.
Mặt khác, EU cũng phát động chương trình “Choose Europe for Science” trị giá 500 triệu euro, bao gồm cả hỗ trợ tài chính để thu hút nhân lực nghiên cứu từ Mỹ và châu Á.
Trong bối cảnh giới khoa học Mỹ mất dần niềm tin vào tương lai, các quốc gia khác đang tận dụng cơ hội để thu hút nhân tài. Theo đó, chương trình ” Safe Place for Science ” của Đại học Aix-Marseille nhận được hơn 300 đơn đăng ký chỉ trong vài tuần. Đối tượng bao gồm các nhà nghiên cứu từ Đại học Yale, Columbia, Stanford và cả NASA.
Hiệu trưởng trường – ông Éric Berton – ví chương trình này như một “sự đảo chiều đau lòng của lịch sử”, khi các nhà khoa học Mỹ giờ đây phải tìm kiếm nơi trú ẩn tại châu Âu, giống như cách Mỹ từng đón các trí thức châu Âu trong Thế chiến II.
Chính phủ Canada, đặc biệt là tỉnh Quebec, cũng đang chủ động mời gọi các học giả Mỹ đến làm việc, xem đây là “cơ hội để tái khẳng định vai trò lãnh đạo toàn cầu về nghiên cứu”.
Đầu tư vào hạ tầng nghiên cứu và giáo dục số
Tăng cường khả năng nghiên cứu và phát triển (R&D) là điều kiện tiên quyết để giữ chân và phát huy hiệu quả của nguồn nhân lực công nghệ.
Trong đó, Singapore đầu tư hơn 19 tỷ USD từ năm 2016 vào hệ sinh thái R&D và các trung tâm đổi mới sáng tạo. Còn Vương quốc Anh cam kết chi 1 tỷ bảng vào năng lực tính toán và cung cấp 100 học bổng AI mới.
Hệ thống đại học, học viện công nghệ và mạng lưới học bổng quốc tế cũng là nền tảng để nuôi dưỡng và thu hút tài năng toàn cầu.
Canada đang chủ động mời gọi các học giả Mỹ đến làm việc, xem đây là “cơ hội để tái khẳng định vai trò lãnh đạo toàn cầu về nghiên cứu”. (Ảnh: Planet Education)
Thiết lập môi trường làm việc hấp dẫn và hỗ trợ gia đình
Không chỉ dừng ở visa và tài chính, nhiều quốc gia còn xây dựng môi trường làm việc thân thiện, hỗ trợ toàn diện cho gia đình chuyên gia, từ giáo dục con cái, bảo hiểm y tế đến nhà ở và chính sách định cư lâu dài.
Cụ thể, Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) nổi bật với chính sách khuyến khích người gốc Hàn và gốc Hoa ở nước ngoài hồi hương làm việc, thông qua hỗ trợ toàn diện về tài chính, học thuật và phúc lợi xã hội.
Trong khi đó, Canada, Singapore và Hà Lan cũng được đánh giá cao nhờ môi trường sống an toàn, chi phí hợp lý và cơ hội nghề nghiệp cho người thân của chuyên gia.
Tuyển dụng từ xa và mô hình “e-migration”
Với sự phát triển của công nghệ số, nhiều quốc gia và doanh nghiệp không còn giới hạn tìm kiếm nhân tài trong biên giới lãnh thổ. Mô hình “e-migration” – thuê chuyên gia làm việc từ xa mà không cần di chuyển – đang ngày càng phổ biến, đặc biệt tại Mỹ Latinh và Đông Âu.
Điều này không chỉ giúp giảm chi phí tái định cư mà còn mở rộng nguồn ứng viên chất lượng. Bên cạnh đó, các trung tâm “near-shoring” như Bồ Đào Nha và Mexico đang nổi lên như những điểm đến hấp dẫn nhờ lợi thế múi giờ, kỹ năng ngôn ngữ và chi phí cạnh tranh.
Định hướng tuyển dụng theo kỹ năng thay vì bằng cấp
Theo OECD, để mở rộng nguồn nhân lực công nghệ, các quốc gia cần chuyển từ mô hình tuyển dụng dựa trên bằng cấp sang đánh giá theo kỹ năng (skills-based hiring).
Điều này đặc biệt cần thiết trong các lĩnh vực như AI, dữ liệu lớn và chuyển đổi năng lượng, nơi tốc độ thay đổi quá nhanh so với giáo trình truyền thống. Một số nước đang đầu tư vào các chương trình đào tạo ngắn hạn, cấp chứng chỉ (micro-credentials) và kết nối trực tiếp với nhu cầu của doanh nghiệp.
Huy động cộng đồng kiều bào và các chương trình hồi hương
Một cách tiếp cận khác đang được triển khai là phát huy sức mạnh của cộng đồng người di cư. Điển hình là Romania. Gần đây, số lượng người hồi hương làm việc trong ngành công nghệ tại Romana đã cao hơn số người rời đi.
Một trong những cách tiếp cận hiệu quả để thu hút người Romania hồi hương là thông qua sáng kiến của khu vực tư nhân, tiêu biểu là công ty tuyển dụng công nghệ Carbon. Trong đó, công ty Carbon đã xây dựng mạng lưới “Carbon Atlas” nhằm kết nối cộng đồng kỹ sư công nghệ người Romania tại các trung tâm công nghệ lớn như San Francisco, London, Berlin, New York.
Nhờ mạng lưới này, họ đã đưa hơn 25 kỹ sư hàng đầu từ các tập đoàn như Google, Meta, Palantir quay về Bucharest làm việc cho các công ty trong nước.
Bên cạnh đó, xu hướng làm việc từ xa hậu COVID-19 giúp kỹ sư Romania làm cho các công ty Mỹ hoặc châu Âu với mức lương toàn cầu (120.000–200.000 USD/năm) nhưng vẫn sinh sống tại quê nhà, gần gia đình và hưởng chi phí sinh hoạt thấp hơn.
Những yếu tố này không chỉ giúp đảo ngược làn sóng “chảy máu chất xám” mà còn góp phần tái cấu trúc hệ sinh thái công nghệ nội địa – từ một trung tâm gia công phần mềm trở thành nơi phát triển sản phẩm công nghệ chất lượng cao, thu hút cả kiều bào lẫn nhà đầu tư quay trở về.
Tương tự như vậy, Hàn Quốc và Ấn Độ khuyến khích các học giả, kỹ sư ở Mỹ quay về quê hương thông qua mạng lưới đại học, tập đoàn và các ưu đãi nghiên cứu.
KÔNG ANH/VTC-Theo vtcnews.vn
