Từ quyết định cảm tính đến đánh giá sai doanh nghiệp, những vấp ngã của ông không chỉ giúp hoàn thiện chiến lược đầu tư mà còn là kim chỉ nam cho nhà đầu tư Việt Nam.
Trong bối cảnh thị trường chứng khoán biến động không ngừng, từ những đợt sóng tăng nóng đến các lần “lao dốc” bất ngờ, những bài học từ thất bại thường được nhắc đến nhiều hơn những thành công rực rỡ.
Warren Buffett, “Nhà tiên tri xứ Omaha”, dù đã xây dựng đế chế Berkshire Hathaway với triết lý đầu tư giá trị, cũng không tránh khỏi những sai lầm đắt giá. Từ quyết định cảm tính đến đánh giá sai doanh nghiệp, những vấp ngã của ông không chỉ giúp hoàn thiện chiến lược đầu tư mà còn là kim chỉ nam cho nhà đầu tư Việt Nam. Khi VN-Index lên xuống thất thường, việc học từ ba sai lầm kinh điển của Buffett sẽ giúp bạn tránh cạm bẫy và đầu tư sáng suốt hơn.
Ba sai lầm kinh điển của Warren Buffett
Dù được xem là bậc thầy đầu tư, Warren Buffett không tránh khỏi những lần thất bại. Những sai lầm của ông thường xuất phát từ việc đi ngược triết lý đầu tư giá trị hoặc thiếu sự cẩn trọng cần thiết. Dưới đây là ba sai lầm nổi bật nhất.
Mua Berkshire Hathaway: Để cảm xúc lấn át lý trí
Vào những năm 1960, Buffett bắt đầu mua cổ phiếu Berkshire Hathaway, một công ty dệt may đang gặp khó khăn, với hy vọng kiếm lời từ việc giá cổ phiếu tăng. Tuy nhiên, khi ban lãnh đạo từ chối đề nghị mua lại cổ phần của ông với giá mong muốn, Buffett đã để cái tôi chi phối, mua thêm cổ phiếu để kiểm soát công ty. Kết quả, ông mắc kẹt với một doanh nghiệp thua lỗ trong ngành dệt may suy thoái, mất nhiều năm để chuyển hướng Berkshire thành tập đoàn đầu tư thành công như hiện nay. Buffett sau này gọi đây là “sai lầm lớn nhất” của mình, tiêu tốn thời gian và nguồn lực quý giá.
Bài học : Đầu tư dựa trên cảm xúc là con đường dẫn đến thất bại. Tại Việt Nam, nhà đầu tư thường bị cuốn vào tâm lý FOMO khi cổ phiếu tăng nóng, như các mã bất động sản trong giai đoạn 2021, hoặc bán tháo khi thị trường giảm mạnh, như năm 2022. Để tránh sai lầm này, hãy xây dựng kế hoạch đầu tư dựa trên phân tích giá trị nội tại và kiên định với chiến lược, bất kể biến động thị trường.
Đầu tư vào Tesco: Đánh giá sai rủi ro quản trị
Năm 2006, Buffett đầu tư hàng tỷ USD vào Tesco, chuỗi siêu thị lớn của Anh, vì tin vào mô hình bán lẻ ổn định của công ty. Tuy nhiên, ông không lường trước các vấn đề quản trị nội bộ và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn. Đến năm 2014, Tesco vướng bê bối kế toán, khiến giá cổ phiếu lao dốc, gây thiệt hại cho Buffett khoảng 444 triệu USD. Ông thừa nhận đã chậm nhận ra các dấu hiệu cảnh báo và không bán cổ phiếu kịp thời, một sai lầm do thiếu sự theo dõi sát sao.
Bài học : Đánh giá sai rủi ro quản trị có thể dẫn đến tổn thất lớn. Ở Việt Nam, nhiều công ty, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản, từng tăng giá mạnh nhưng sau đó giảm sâu do nợ cao hoặc quản lý yếu kém. Nhà đầu tư cần ưu tiên các công ty có lịch sử quản trị minh bạch, như FPT hay Vietcombank (VCB), và thường xuyên xem xét báo cáo tài chính để phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.
Bỏ lỡ cơ hội công nghệ: Quá khư khư với vòng tròn năng lực
Buffett nổi tiếng với nguyên tắc chỉ đầu tư vào những lĩnh vực ông hiểu rõ, được gọi là “vòng tròn năng lực”. Điều này khiến ông tránh xa các công ty công nghệ như Microsoft hay Google trong giai đoạn tăng trưởng mạnh, dẫn đến bỏ lỡ cơ hội sinh lời khổng lồ. Mãi đến năm 2016, khi đầu tư vào Apple, ông mới thay đổi quan điểm, nhưng thừa nhận rằng sự thận trọng quá mức đã khiến ông mất đi nhiều cơ hội vàng.
Bài học : Dù tập trung vào lĩnh vực quen thuộc là cần thiết, sự bảo thủ có thể khiến bạn bỏ lỡ tiềm năng từ các ngành mới. Tại Việt Nam, ngành công nghệ đang phát triển với các công ty như FPT hay Viettel Global. Nhà đầu tư nên dành thời gian nghiên cứu các lĩnh vực mới nổi, như Fintech hoặc năng lượng tái tạo, để mở rộng cơ hội mà không đi quá xa khỏi kiến thức của mình.
Cách để nhà đầu tư Việt Nam tránh sai lầm
Thị trường chứng khoán Việt Nam có những đặc thù khiến nhà đầu tư dễ lặp lại sai lầm của Buffett. Tâm lý đám đông thường chi phối mạnh, đẩy nhà đầu tư vào các quyết định cảm tính, như mua đuổi cổ phiếu penny trong giai đoạn nóng hoặc bán tháo khi VN-Index giảm mạnh. Thông tin doanh nghiệp đôi khi thiếu minh bạch, khiến việc đánh giá rủi ro quản trị trở nên khó khăn, như trường hợp một số công ty nhỏ trên sàn HOSE bị phát hiện gian lận tài chính. Ngoài ra, xu hướng đầu cơ ngắn hạn, như chạy theo cổ phiếu năng lượng tái tạo hay IPO, khiến nhà đầu tư khó duy trì tư duy dài hạn mà Buffett đề cao.
Để tránh lặp lại những sai lầm của Buffett, nhà đầu tư Việt Nam cần xây dựng một chiến lược đầu tư kỷ luật và có hệ thống. Trước hết, việc nâng cao kiến thức tài chính là nền tảng quan trọng. Đọc các cuốn sách như The Intelligent Investor của Benjamin Graham hoặc tham gia khóa học phân tích tài chính sẽ giúp bạn hiểu cách đánh giá giá trị nội tại của doanh nghiệp. Ví dụ, khi cân nhắc đầu tư vào Hòa Phát (HPG) hay Vinamilk (VNM), hãy tập trung vào các chỉ số như P/E, ROE và triển vọng ngành để đưa ra quyết định sáng suốt.
Kiểm soát cảm xúc cũng là yếu tố không thể thiếu. Khi thị trường biến động, như đợt giảm mạnh của VN-Index năm 2022, hãy tập trung vào giá trị dài hạn của cổ phiếu thay vì hoảng loạn bán tháo. Một cách thực hành hiệu quả là lập nhật ký đầu tư, ghi lại lý do mua hoặc bán mỗi cổ phiếu để giữ tư duy khách quan. Điều này giúp bạn tránh bị cuốn vào tâm lý FOMO khi cổ phiếu tăng nóng hoặc sợ hãi khi thị trường lao dốc.
Việc mở rộng kiến thức nhưng vẫn kiểm soát vòng tròn năng lực cũng rất quan trọng. Nếu bạn am hiểu ngành bán lẻ, hãy nghiên cứu sâu về các công ty như Thế Giới Di Động (MWG) hoặc PNJ. Đồng thời, dành thời gian tìm hiểu các ngành mới như công nghệ hay năng lượng để nắm bắt cơ hội, chẳng hạn như cổ phiếu FPT trong lĩnh vực chuyển đổi số. Bắt đầu với số vốn nhỏ để thử nghiệm sẽ giúp bạn tích lũy kinh nghiệm mà không chịu rủi ro lớn.
Nếu việc chọn từng cổ phiếu quá phức tạp, bạn có thể cân nhắc đầu tư vào quỹ ETF VN30, vốn bao gồm các công ty đầu ngành của Việt Nam. Đây là chiến lược mà Buffett khuyên nhà đầu tư cá nhân, giúp bạn sở hữu danh mục chất lượng cao mà không cần phân tích quá sâu.
Ngay cả Warren Buffett, bậc thầy đầu tư giá trị, cũng từng mắc những sai lầm kinh điển, từ để cảm xúc chi phối, đánh giá sai rủi ro quản trị, đến bỏ lỡ cơ hội vì quá thận trọng. Những thất bại này không chỉ giúp ông hoàn thiện triết lý đầu tư mà còn là bài học quý.
Ngọc Ly–Theo Nhịp sống thị trường
