Hành tinh xanh đang âm thầm bước vào một cuộc khủng hoảng oxy chưa từng có.
Các nhà khoa học gần đây đã phát hiện những dấu hiệu đáng báo động: hàm lượng oxy trong khí quyển Trái Đất đang giảm dần, dù không đột ngột, nhưng đủ để khiến toàn bộ hệ sinh thái rung chuyển.
Điều này không phải là giả định và trên thực tế, nó đã từng xảy ra trong quá khứ. Khoảng 450 triệu năm trước, Trái Đất đã từng trải qua một giai đoạn sụt giảm oxy nghiêm trọng khiến hàng loạt sinh vật chết đói và tuyệt chủng.
Dù sau đó, sự sống đã có một “cuộc phản công” ngoạn mục để đưa hàm lượng oxy trở lại mức ổn định, nhưng câu hỏi đặt ra là: liệu lần này chúng ta có đủ thời gian và khả năng để làm điều tương tự?
Oxy vốn là yếu tố không thể thiếu đối với sự sống. Không có nó, con người không thể tồn tại quá vài phút. Nhưng nghiên cứu từ các lõi băng cổ đại, trầm tích biển và các dữ liệu khí quyển hiện đại đã vẽ nên một bức tranh đáng ngại: oxy đang âm thầm rời bỏ chúng ta.
Nhiều nghiên cứu địa chất và quan sát khí quyển hiện đại đều dẫn đến một kết luận chung: hàm lượng oxy trong khí quyển Trái Đất đang giảm, từ từ nhưng không thể đảo ngược.
Dữ liệu phân tích từ lõi băng cổ đại vốn lưu giữ thành phần khí quyển hàng nghìn năm cho thấy mức oxy đã giảm nhẹ nhưng liên tục qua hàng thiên niên kỷ. Quan trọng hơn, điều này không chỉ dừng lại ở mức giảm nhẹ.
Đáng sợ hơn, một số mô hình dự báo rằng trong tương lai, Trái Đất có thể đối mặt với một cú “tuột dốc” nồng độ oxy nghiêm trọng. Nếu điều đó xảy ra, lượng oxy có thể chỉ còn một phần triệu so với hiện tại – không đủ để duy trì sự sống của bất kỳ loài động vật nào.
Khi đó, hành tinh sẽ trở lại trạng thái giống như cách đây 2,4 tỷ năm, thời kỳ mà oxy chưa đủ để hỗ trợ các sinh vật đa bào, và chỉ có các vi sinh vật đơn giản sống sót trong môi trường yếm khí.
Chúng ta đã từng nghe về “ngày tận thế khí hậu”, nhưng có lẽ khái niệm “ngày tận thế oxy” sẽ còn nguy hiểm hơn. Nó đến chậm rãi, thầm lặng và không gây tiếng nổ, nhưng lại bào mòn nền tảng của sự sống theo cách tàn nhẫn nhất.
Vậy điều gì đang thực sự khiến Trái Đất “ngừng thở”? Có hai nguyên nhân chính: những thay đổi địa chất tự nhiên, và đáng lo hơn cả, là tác động của con người. Hoạt động công nghiệp hóa, đô thị hóa, phá rừng, khai thác tài nguyên quá mức, cùng với biến đổi khí hậu đang khiến Trái Đất mất dần khả năng tự tái tạo oxy.
Sự nóng lên toàn cầu khiến nhiệt độ đại dương tăng cao, cản trở khả năng hòa tan oxy trong nước biển, điều từng đóng vai trò sống còn trong việc duy trì hệ sinh thái biển.
Khi các vùng biển thiếu oxy mở rộng, sinh vật biển chết hàng loạt, kéo theo hệ lụy tới chuỗi thức ăn và sinh kế của con người. Trên đất liền, rừng, lá phổi xanh của Trái Đất lại đang bị đốn hạ nhanh hơn bao giờ hết.
Mỗi cánh rừng biến mất là hàng triệu tấn oxy cũng không còn được tạo ra. Tại nhiều khu vực, đặc biệt là các nước đang phát triển, tốc độ mất rừng vượt xa tốc độ tái sinh, đẩy khí quyển vào tình trạng mất cân bằng nghiêm trọng.
Không chỉ mất đi nguồn cung cấp oxy, hành tinh của chúng ta còn đối mặt với một loạt khủng hoảng đi kèm: nước sạch cạn kiệt, không khí ô nhiễm, đa dạng sinh học suy giảm, và các bệnh do môi trường tăng cao.
Trong khi đó, sự thụ động và tâm lý “chờ chính quyền giải quyết” đang khiến vấn đề thêm trầm trọng. Khủng hoảng oxy không phải là một cuộc khủng hoảng chỉ của khoa học mà đó là khủng hoảng của từng cá nhân đang sống và thở trên Trái Đất này.
Sự nóng lên toàn cầu là một trong những nguyên nhân rõ ràng nhất. Khi nhiệt độ đại dương tăng, khả năng hòa tan oxy trong nước giảm đi đáng kể. Các vùng biển bị thiếu oxy, đặc biệt ở khu vực nhiệt đới, ngày càng mở rộng, khiến hệ sinh thái biển bị xáo trộn nghiêm trọng.
Câu hỏi đặt ra là: chúng ta có thể làm gì? Giải pháp không nằm ở đâu xa. Mỗi hành động nhỏ như trồng thêm cây xanh, hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân, tiết kiệm năng lượng, hay đơn giản là thay đổi thói quen tiêu dùng đều góp phần cải thiện tình trạng hiện tại. Nhưng quan trọng hơn cả là sự thay đổi về nhận thức: hiểu rằng oxy là tài nguyên hữu hạn, và không thể xem đó là điều đương nhiên.
Hành tinh xanh đang phát tín hiệu cầu cứu. Và nếu không hành động ngay hôm nay, chúng ta sẽ phải sống trong một tương lai không còn màu xanh, không còn sự sống, không còn những hơi thở đầy đủ. Có thể rồi đây, việc hít một hơi thật sâu cũng sẽ trở thành một điều xa xỉ. Và nếu ngày đó đến, chúng ta sẽ không thể nói rằng mình không được cảnh báo.
Theo thanhnienviet.vn
