Trung Quốc là công xưởng của thế giới, sản xuất từ ô tô, đồ chơi đến máy tính. Nhưng nói đến giày thể thao, Việt Nam mới xứng với danh hiệu này, tờ New York Times nhận định.
Các nhà máy quanh thành phố Hồ Chí Minh sôi động sản xuất đế xốp, lót mềm, dây giày cotton và vải lưới. Các bộ phận này được xe tải đưa đến kho để chế tạo thành giày. Sau đó, các container chứa sản phẩm của Nike, Adidas, Saucony và Brooks Sports được vận chuyển ra cảng, đưa xuống sông Đồng Nai để lên tàu ra biển.
Với giới kinh doanh, việc rời khỏi Trung Quốc là rất khó, bởi nước này nắm giữ nguồn nguyên liệu thô dồi dào và năng lực sản xuất mạnh mẽ. Nhưng ngành giày thể thao cho thấy việc này hoàn toàn khả thi. Các thương hiệu lớn vẫn duy trì nhà máy ở Trung Quốc, chủ yếu phục vụ thị trường nội địa. Song Việt Nam đã vượt Trung Quốc để trở thành nguồn cung giày thể thao số 1 toàn cầu cho Nike, Adidas, Brooks và nhiều hãng khác.
Tầm quan trọng ngày càng tăng của Việt Nam được thể hiện rõ vào ngày 3/4. Sau khi Tổng thống Donald Trump công bố mức thuế ban đầu 46% với hàng xuất khẩu từ Việt Nam, giá cổ phiếu Nike và Adidas lập tức lao dốc. Sau đó, 2 nước đạt một thỏa thuận thương mại sơ bộ, giảm mức thuế mới xuống 20%.
Đơn cử, theo báo cáo thường niên của Nike cho năm tài khóa 2024 (kết thúc ngày 31/5/2024), Việt Nam là công xưởng lớn nhất của Nike. Về giày dép, 3 địa điểm sản xuất lớn nhất của Nike là Việt Nam, Indonesia, và Trung Quốc, với sản lượng tương ứng là 50%, 27%, và 18%, chiếm tới 95% tổng lượng giày dép của Nike.
Quy mô thị trường giày thể thao toàn cầu ước đạt 116,20 tỷ USD vào năm 2025 và 168,92 tỷ USD vào năm 2032, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 5,49% trong giai đoạn này, theo báo cáo của Fortune Business Insights.
Ngành giày toàn cầu dịch chuyển sang Việt Nam
Từ thập niên 1970, các thương hiệu đã dịch chuyển nhà máy sang châu Á để tận dụng chi phí thấp hơn. Khi đó, Nike đã chọn Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) để sản xuất nhanh, rẻ và quy mô lớn, phục vụ nhu cầu bùng nổ ở Mỹ. Đến thập niên 1980, khi Trung Quốc mở cửa với lực lượng lao động khổng lồ, các doanh nghiệp Hàn Quốc, Đài Loan nhanh chóng chuyển nhà máy sang đây.
Trong khi đó, Việt Nam nỗ lực cải cách nền kinh tế. Đến đầu những năm 2000, Việt Nam bắt đầu lọt vào “mắt xanh” của các nhà đầu tư.
“Đây cũng giống như sự mở cửa của Việt Nam vậy”, Tony Lê, một giám đốc giày thể thao người Mỹ gốc Việt, hiện làm việc cho Brooks tại TP.HCM, nói.
Ông Lê rời Việt Nam năm 1976 khi mới 3 tuổi. Từng làm thực tập sinh cho Adidas ở Trung Quốc năm 1997, ông kinh ngạc trước quy mô sản xuất nơi đây, với các nhà máy của Pou Chen (Đài Loan) như những “thị trấn thu nhỏ.” Nhưng đến giữa thập niên 2000, khi làm cho Nike, ông đã thấy Việt Nam bắt đầu sản xuất các sản phẩm giày cơ bản.
Trong thập niên 2010, chi phí lao động tăng và tình trạng vi phạm bản quyền lan rộng ở Trung Quốc buộc các thương hiệu phải đa dạng hóa sản xuất. Việt Nam nổi lên nhờ lực lượng lao động trẻ và chính phủ mở cửa thu hút vốn đầu tư.
Đến thời kỳ ông Trump đắc cử năm 2017, các nhà máy tại Việt Nam đã sản xuất giày chạy bộ cho thị trường toàn cầu, trong khi Trung Quốc chủ yếu phục vụ nhu cầu nội địa.
Cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung năm 2018 khiến nhiều ngành công nghiệp đa quốc gia khác cũng theo chân ngành giày chuyển dịch sang Việt Nam.
Mọi thứ thay đổi vào năm 2020, khi Trung Quốc đóng cửa biên giới vì Covid-19. Các lãnh đạo doanh nghiệp nhận ra mức độ phụ thuộc quá lớn và nhanh chóng tăng tốc đầu tư vào Việt Nam.
Chuỗi cung ứng ít phụ thuộc Trung Quốc
Một ví dụ điển hình là Jones & Vining, công ty Mỹ sản xuất khuôn giày có tuổi đời 90 năm. Theo chân Puma, Nike, Adidas, họ vào Việt Nam từ năm 2011. Doanh nghiệp hiện có 500 nhân công sản xuất 500.000 khuôn mỗi năm, cùng 20 triệu miếng lót và 120 triệu bộ đế giày. Khoảng 70% sản phẩm cung ứng cho các nhà máy giày gần đó.
Theo CEO Jim Salzano, sản xuất giày tại Việt Nam “rất ít phụ thuộc vào Trung Quốc”, dù một số nguyên liệu vẫn phải nhập từ đó.
Tại các tuyến đường nối các nhà máy giày với cảng TP.HCM, xe tải chở hàng chen chúc, đi qua những bãi đất với cần cẩu, máy xúc và container chất cao.
Bán bánh nếp ven đường, bà Phạm Kiều Diễm, 47 tuổi, nhớ lại thời nơi đây chỉ toàn ruộng lúa. Tháng 7/1995, nhà máy Việt Vinh mọc lên tại đây. Bà là một trong những công nhân đầu tiên của nhà máy.
“Tôi chưa từng mang giày thể thao, cũng không biết cách làm giày”, bà Diễm nhớ lại những ngày đầu làm việc tại nhà máy.
Bà và 2 chị gái dành dụm tiền lương, mua đất, xây nhà. “Công việc đó giúp chúng tôi có thu nhập và thay đổi cuộc sống tốt hơn”, bà nói.
Tham khảo: NYT-Theo markettimes.v
