Ngành công nghiệp tiền số đang sôi động trở lại nhưng ẩn chứa vô vàn rủi ro.
FTX từng được coi là một câu chuyện thành công, cho đến khi 8 tỷ USD của khách hàng biến mất không vô vọng. Phía đồng minh của Bankman-Fried lúc đó chỉ ngụy biện rằng toàn bộ số tiền đã được chuyển hướng vào ít nhất một trong những khoản đầu tư tốt đến kinh ngạc.
“Dù gì thì Bankman-Fried cũng là một doanh nhân xuất sắc”, các giáo sư luật Ian Ayres và John Donohue viết trong một bài luận.
Hiện tại, ngành công nghiệp tiền số đang sôi động trở lại, như chưa hề có bất kỳ bản án hay sự sụp đổ kinh khủng nào trước đây. Bitcoin chạm mốc giá kỷ lục; phần lớn giao dịch vẫn diễn ra trên khắp các sàn. Cánh ủng hộ tiền số thậm chí còn coi bản án của Bankman-Fried và lời nhận tội của Changpeng Zhao (CEO Binance) là thông tin tích cực cho thị trường.
“Bây giờ chúng ta có cơ hội để bắt đầu một chương mới. Nói cách khác: Đừng lo lắng, bạn có thể mua lại tiền số một cách an toàn”, Brian Armstrong, giám đốc điều hành của Coinbase Global nói.
Tuy nhiên, hệ lụy từ Bankman-Fried đặc biệt gây rắc rối cho một ngành vốn muốn quét sạch sự lũng loạn. Hàng nghìn trang nội dung bằng chứng và các cuộc phỏng vấn với người trong cuộc cho thấy sự nổi lên của Bankman-Fried dường như hoàn toàn dựa vào việc lừa dối khách hàng. Sự cuồng nhiệt xung quanh tiền số đã giúp y thoát khỏi các quy tắc.
Trở lại hồi năm 2017, khi quỹ phòng hộ có tên Alameda Research được thành lập. Bankman-Fried, 25 tuổi, từng làm việc tại công ty Jane Street Capital ở Phố Wall,, thành công huy động nguồn vốn khổng lồ từ phong trào vị tha hiệu quả. Những người này tin rằng việc giàu lên nhanh chóng và cho đi một cách chu đáo có thể giúp thế giới giải quyết rất nhiều vấn nạn.
Nhà đầu tư lớn đầu tiên của Alameda là một kỹ sư tên Jaan Tallinn. Ông và một số người giàu có có lòng vị tha hiệu quả khác đã cho Alameda vay hơn 100 triệu USD. Bất chấp việc Bankman-Fried đã phải chịu một loạt thua lỗ lớn, bằng một cách nào đó, ông vẫn nuôi dưỡng hình ảnh về một vị CEO hướng thiện.
Chia sẻ về động lực thành lập FTX, Sam cho rằng đây sẽ là một nơi an toàn để mua, bán và lưu trữ tiền số, song thực chất chỉ nhằm mục đích giúp Alameda thực hiện trót lọt các thương vụ có độ rủi ro cao. Số dư của một quỹ bảo hiểm đã được liệt kê ‘bừa’ trên trang web của FTX để trấn an khách hàng.
Tại phiên tòa, các nhân chứng cho biết Sam hiểu rõ công ty đang thiếu tiền mặt và cố gắng che đậy. Người đồng sáng lập FTX, Gary Wang, nói vào cuối năm 2019, anh tình cờ nghe được câu chuyện quỹ Alameda lén lút vay tiền từ khách hàng FTX.
Theo Calvin Tsai, một nhà đầu tư chuyên nghiệp 27 tuổi đang sống tại Hong Kong (Trung Quốc), việc Bankman-Fried bị bắt cũng không khiến anh cảm thấy nhẹ nhõm đi chút nào. Được biết đây từng là khách hàng VIP của FTX – nơi Tsai gửi vào 1,3 triệu USD cốt để kiếm lời. Số tiền này chiếm khoảng 20% tài sản tiền số của Tsai.
“Tôi hơi ngạc nhiên vì phải mất nhiều thời gian trước khi Sam bị bắt. Tôi sợ anh ta sẽ không phải chịu trách nhiệm một cách nghiêm túc.”, Darragh Grove-White, chiến lược gia tiếp thị kỹ thuật số 37 tuổi nói, đồng thời cho biết vụ bắt giữ Bankman-Fried không làm ông nguôi ngoai hơn. Ông biết toàn bộ số tiền mình gửi vào FTX đã mất trắng.
Đây là vấn đề lớn với toàn bộ thị trường tiền số. Những người ủng hộ cho rằng đây là giải pháp hữu hiệu cho một hệ thống tài chính phi chính thống, song thực chất lại tồn tại rất nhiều rủi ro. Nếu có bất cứ điều gì xảy ra, khủng hoảng sẽ lại tiếp diễn.
Không khó để Bankman-Fried giúp FTX thành công đến vậy. Công ty nổi tiếng này đã chi hàng trăm triệu USD vào bất động sản hạng sang ở Bahamas, đồng thời thực hiện nhiều khoản đầu tư đáng chú ý vào các công ty tiền số. Các khoản lỗ đáng kể đều được giấu nhẹm để giữ hình ảnh.
Vào tháng 7 năm 2021, FTX huy động thành công 900 triệu USD. Alameda trong lúc đó vẫn tiếp tục vay mượn từ FTX. Một trong những khoản chi lớn nhất là mua lại khoản đầu tư mà Binance đã thực hiện trước đó và Ellison cho biết công ty đã lợi dụng thêm 1 tỷ USD tiền gửi của khách hàng để hoàn tất thỏa thuận.
Cuối năm đó, khi thị trường tiền số bùng nổ, Alameda thậm chí còn vay mượn nhiều hơn để đặt cược vào các loại tiền mới, hay còn được gọi là “shitcoin”. Sự phóng túng của Sam đã khiến FTX phải trả giá.
“Anh ta nợ người dân Mỹ một lời giải thích”, các thượng nghị sĩ Mỹ nói trước khi Bankman-Fried bị bắt.
Thế nhưng, may mắn cho tất cả những người tham gia, giá Bitcoin bắt đầu tăng trở lại. Sự phấn khích một phần được thúc đẩy bởi dự đoán rằng cơ quan quản lý Mỹ sẽ phê duyệt các quỹ giao dịch trao đổi Bitcoin, đồng thời mở cửa cho tiền số. Bitcoin và một số các token được giao dịch rộng rãi khác bao gồm Dogecoin đã tăng gần gấp đôi giá trị kể từ đầu năm 2023. Bản thân Solana thì tăng hơn 10 lần kể từ thất bại của FTX.
Sau màn “bốc hơi” 2 nghìn tỷ USD vốn hóa khiến một loạt các nền tảng giao dịch tiền số, quỹ quản lý tài sản và tín dụng sụp đổ, Bitcoin cho đến nay vẫn được coi là tiêu chuẩn vàng của giới tiền số và hiện giao dịch ở mốc hơn 64.000 USD. Michael Anderson, nhà sáng lập công ty đầu tư tiền số Framework Ventures nhận xét đà tăng lần này của Bitcoin rất khác biệt so với năm 2021. “Có thể đây sẽ là một chu kỳ được dẫn dắt bởi các tổ chức tài chính”, ông nói.
Tuy nhiên, ngay chính tại thời điểm này, mọi người vẫn có rủi ro rơi vào một cái bẫy khác tương tự Bankman-Fried. Ngành công nghiệp khổng lồ, nổi tiếng với hoạt động đầu cơ và phần lớn không được kiểm soát vẫn đầy rẫy thao túng, gian lận.
Theo: Bloomberg, WSJ-Vũ Anh-Theo An ninh Tiền tệ
