Sau khi được cơ quan quản lý dược phẩm Mỹ và châu Âu cho phép dùng điều trị bổ trợ cho bệnh nhân bị u ác tính, vắc xin mRNA ngừa ung thư dự kiến sẽ ra mắt vào năm 2025.
Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới WHO, mỗi năm trên toàn cầu có khoảng gần 20 triệu trường hợp mắc mới ung thư và trên 10 triệu ca tử vong vì căn bệnh này. Trong đó 2/3 ở các nước đang phát triển.
Thế nhưng, thế giới có thể sắp bước sang một trang hoàn toàn mới khi vắc xin ngừa ung thư sắp được ra mắt.
Mới đây, cơ quan quản lý dược phẩm Mỹ và châu Âu lần lượt công nhận liệu pháp mRNA (mRNA-4157) kết hợp với thuốc trị ung thư Keytruda (pembrolizumab) để điều trị bổ trợ cho bệnh nhân u ác tính.
Trước đó, hai hãng dược Moderna và Merck đã đưa ra những kết quả đầy hứa hẹn từ thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2b, nghiên cứu sự kết hợp giữa liệu pháp mRNA và thuốc điều trị ung thư Keytruda để điều trị khối u ác tính.
Nguy cơ tái phát giảm một nửa
“Liệu mRNA có thể làm rung chuyển thế giới điều trị ung thư? Đây chắc chắn là những gì Moderna nghĩ” – trang y tế Medscape nhận định sau khi Công ty dược phẩm Moderna công bố kết quả thử nghiệm giai đoạn 2b kết hợp liệu pháp mRNA (mRNA-4157) với thuốc trị ung thư Keytruda, ký hiệu Keynote-942 (còn gọi là pembrolizumab) của Công ty dược đa quốc gia Merck.
Thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên giữa Keynote-942/mRNA-4157 được thực hiện trên những bệnh nhân có khối u ác tính có nguy cơ tái phát cao (giai đoạn III/IV) sau khi cắt bỏ hoàn toàn khối u.
Kết quả cho thấy điều trị bằng mRNA-4157 kết hợp với pembrolizumab khiến bệnh nhân cải thiện tỷ lệ sống sót, giảm 49% nguy cơ tái phát hoặc tử vong, 62% nguy cơ di căn so với chỉ dùng thuốc pembrolizumab độc lập.
“Đây là minh chứng đầu tiên về hiệu quả của phương pháp điều trị ung thư dựa trên mRNA”, Kyle Holen, phó chủ tịch cấp cao của Moderna, cho biết.
Phản ứng phụ từ vắc xin không đáng kể
So với dùng Keytruda đơn thuần, phương pháp điều trị kết hợp này gây phản ứng phụ không đáng kể: 25% bệnh nhân ung thư từ độ 3 trở lên báo cáo gặp phản ứng phụ khi dùng mRNA-4157/Keynote-942, so với 20% chỉ dùng riêng Keynote-942.
Các tác dụng phụ phổ biến nhất do mRNA-4157 là mệt mỏi (60,6%), đau tại chỗ tiêm (56,7%) và ớn lạnh (49%).
Dựa trên dữ liệu từ nghiên cứu Keynote-942/mRNA-4157-P201 giai đoạn 2b, Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) và Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA) đã cấp chỉ định và công nhận liệu pháp này để điều trị bổ trợ cho bệnh nhân u ác tính có nguy cơ cao.
Vắc xin mRNA chống ung thư sẽ ra mắt năm 2025
Vắc xin ung thư mRNA khác vắc xin thông thường. Trọng tâm của vắc xin không phải là phòng ngừa, mà được sử dụng như loại thuốc cá nhân hóa, nhằm huấn luyện hệ thống miễn dịch của người mắc chống lại bệnh ung thư. Để có liều vắc xin, chuyên gia sẽ lấy mẫu khối u và mô khỏe mạnh của người bệnh, sắp xếp trình tự DNA và RNA, so sánh mức độ khác nhau để xác định đột biến, lấy làm kháng nguyên cho vaccine.
Giải thích thêm về cơ chế hoạt động của vắc xin, Viện Nghiên cứu Ung thư Mỹ cho biết thông qua vắc xin, các nhà nghiên cứu cố gắng tạo ra phản ứng miễn dịch chống lại các protein bất thường của tế bào ung thư. Song, các protein này không xuất hiện trên tế bào thông thường và không giống nhau giữa mọi người, vì vậy vắc xin cần được đặc chế. Từ đó, hệ thống miễn dịch học được cách nhận biết tế bào ung thư khác với phần còn lại của cơ thể như thế nào.
Ông Stéphane Bancel, tổng giám đốc Moderna, tin rằng vắc xin mRNA ngừa khối u ác tính có thể ra mắt vào năm 2025.
Chạy đua sản xuất vắc xin ngừa ung thư
Moderna không phải đơn vị duy nhất muốn phát triển vắc xin ngừa ung thư.
Vào tháng 5/2023, tạp chí Nature cho biết Hãng BioNTech hợp tác với Roche đã đề xuất thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 của một loại vắc xin nhắm vào bệnh ung thư tuyến tụy.
Tháng 6/2023, tại hội nghị của Hiệp hội Ung thư lâm sàng Mỹ, Công ty công nghệ sinh học Transgene đã trình bày kết luận của mình về vắc xin chống lại các bệnh ung thư liên quan đến tai mũi họng và vi rút HPV.
Và tháng 9/2023, Công ty công nghệ sinh học Ose Immunotherapeutics gây chú ý khi công bố kết quả thử nghiệm giai đoạn 2 loại vắc xin điều trị ung thư phổi giai đoạn cuối.
Nguyễn Phượng-Theo Đời sống Pháp luật
