.Ông Barsroso và ông Van Pompuy có lẽ không ngờ được rằng thỏa thuận Trung Quốc – EU phải mất tới 7 năm cùng 35 vòng đàm phán mới có thể hoàn tất.
Báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) cho biết, khi Cựu chủ tịch Ủy ban châu Âu Jose Manuel Barroso và Cựu chủ tịch Hội đồng châu Âu Herman Van Rompuy đến thăm Bắc Kinh vào tháng 11 năm 2013, hai người đã có hy vọng rất lớn về việc đạt được một hiệp ước đầu tư với Trung Quốc trong vòng 30 tháng.
Ông Barsroso và ông Van Pompuy có lẽ không ngờ được rằng thỏa thuận phải mất tới 7 năm và 35 vòng đàm phán để có thể hoàn tất.
SCMP nhận định, các mục tiêu năm 2013 khá khiêm tốn – như giảm các rào cản đầu tư và sự không chắc chắn về pháp lý mà các công ty châu Âu ở Trung Quốc phải đối mặt và thúc đẩy thương mại hai chiều lên 1 nghìn tỷ USD vào năm 2020.
Vào năm 2013, ít người đặt câu hỏi về khả năng phục hồi của Liên minh xuyên Đại Tây Dương giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) và bất cứ cuộc nói chuyện nào về khả năng chiến tranh lạnh mới giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ coi như một tin đồn.
Bộ trưởng Vương Nghị thông báo hoàn tất cuộc đàm phán về “kiệt tác ngoại giao” CAI
Tuy nhiên, giờ đây, thế giới đang bị chia rẽ và phân cực sâu sắc, cả châu Âu và Mỹ đều phải chiến đấu với đại dịch Covid-19. Ngân hàng Thế giới ước tính sản lượng toàn cầu giảm 5.2% vào năm 2020 – mức tồi tệ nhất kể từ Thế chiến II – mặc dù Trung Quốc đã kiểm soát được mức tăng tưởng.
Trong bối cảnh này, không có gì ngạc nhiên khi các nhà lãnh đạo EU và Trung Quốc nhanh chóng đi tới ký kết thỏa thuận mang tính bước ngoặt, có tên gọi chính thức là Thỏa thuận Toàn diện về Đầu tư (CAI). Mặc dù theo các nhà phê bình, đây có thể là một chiến thắng mang tính biểu tưởng cho Bắc Kinh và mang lại rất ít lợi ích cho Brussels.
“Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các nhà lãnh đạo châu Âu đã cùng thông báo hoàn tất các cuộc đàm phán về CAI,” Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cho biết trong một đánh giá cuối năm được công bố vào cuối tuần trước.
“Điều này không chỉ tạo động lực lớn cho hợp tác Trung Quốc-EU mà còn là một tin tuyệt vời cho nền kinh tế thế giới đang suy thoái,” ông Vương nói.
Chuyên gia về Trung Quốc và là người đứng đầu chương trình Châu Á – Thái Bình Dương tại Viện Các vấn đề Quốc tế Ba Lan Justyna Szczudlik mô tả thỏa thuận này là kiệt tác ngoại giao của Trung Quốc. Bà nói: “Người chiến thắng thực sự là Trung Quốc, không phải EU.”
Theo SCMP, cả hai bên, đặc biệt là Trung Quốc và Thủ tướng Đức Angela Merkel đã thể hiện sự nhiệt tình bất thường trong những tuần gần đây để hoàn tất các cuộc đàm phán trước khi Đức kết thúc nhiệm kỳ chủ tịch EU vào ngày 31/12.
Bắc Kinh hưởng lợi lớn
Các chuyên gia nhìn chung đồng ý rằng Bắc Kinh có vẻ là người hưởng lợi hơn, tuy nhiên có các ý kiến khác nhau về tầm quan trọng của thỏa thuận với các nền kinh tế phương Tây và ý nghĩa của nó đối với sự phục hồi kinh tế của Trung Quốc sau đại dịch.
Thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Trung – Mỹ tại Washington Sourabh Gupta mô tả thỏa thuận là cột mốc quan trọng. Ông nói: “Đối với Trung Quốc, đây là hiệp định kinh tế quan trọng nhất về địa chính trị cũng như từ góc độ kinh tế vĩ mô, kể từ khi nước này ký kết Nghị định thư gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới năm 2001.”
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Mỹ tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải Wu Xinbo cho biết: “Thỏa thuận này sẽ làm sâu sắc thêm mối quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và EU. Và cũng sẽ cản trở kế hoạch của Mỹ trong việc bắt tay với châu Âu, cô lập Trung Quốc khỏi tương lai toàn cầu hóa.”
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Âu tại Đại học Phúc Đán Ding Chun đồng ý rằng đây không chỉ là một thỏa thuận đầu tư.
“Điều này sẽ mang lại lợi thế cạnh tranh cho đầu tư và công nghệ của châu Âu. CAI sẽ cho [các công ty châu Âu] cơ hội tốt hơn để thâm nhập thị trường Trung Quốc và tăng cường cạnh tranh giữa các nhà đầu tư Trung Quốc và châu Âu,” ông nói.
Tuy nhiên, một số nhà quan sát đã đặt câu hỏi về sự khôn ngoan của Brussels khi gấp rút mọi thứ sau những khó khăn mà khu vực này đã đưa ra thời điểm cuối năm vừa qua, chỉ vài tuần trước lễ nhậm chức của ông Joe Biden.
Một số ý kiến cho rằng thỏa thuận này là quá sớm và có thể EU sẽ phải trả giá bằng việc khởi động lại liên minh xuyên Đại Tây Dương mà ông Biden coi là ưu tiên trong cách tiếp cận đa phương của mình để đối trọng lại Trung Quốc.
EU tận dụng khoảng trống quyền lực
Đồng giám đốc Viện Phân tích An ninh Toàn cầu Gal Luft nhận xét, động thái của EU là nỗ lực có chủ ý nhằm tận dụng khoảng trống quyền lực ở Mỹ.
Ông nói: “Đàm phán thành công thỏa thuận trong giai đoạn quốc tế đang chưa tìm ra người lãnh đạo nước Mỹ trong nhiệm kì tới đảm bảo rằng chính quyền sắp mãn nhiệm sẽ không có thời gian để trừng phạt Brussels trong khi chính quyền mới sẽ không có cơ hội cân nhắc điều này. Mặc dù EU nghi ngờ về hành vi và chính sách của Trung Quốc, khu vực này vẫn muốn duy trì vai trò riêng và không muốn bị lôi kéo vào cuộc tranh giành quyền lực Mỹ-Trung.”
Tài liệu của SCMP cho biết, các nhà lãnh đạo châu Âu đã nhận thức được những hậu quả có thể xảy ra của thỏa thuận này đối với quan hệ với chính quyền mới của Mỹ. Tuy nhiên, khu vực khẳng định thỏa thuận “không ảnh hưởng đến cam kết của EU đối với hợp tác xuyên Đại Tây Dương. Điều này sẽ rất cần thiết để giải quyết một số thách thức do Trung Quốc tạo ra”.
Mối quan hệ Trung Quốc – Mỹ – EU thay đổi
Nhà nghiên cứu Gupta nói rằng, bất kể thỏa thuận nào mà Trung Quốc đã thực hiện với châu Âu, hợp tác xuyên Đại Tây Dương sẽ thay thế mối quan hệ của Trung Quốc với Mỹ hoặc EU.
EU lần đầu tiên đề xuất hiệp ước đầu tư vào năm 2012 và hai bên chính thức bắt đầu đàm phán vào tháng 1/2014. Nó sẽ thay thế 26 hiệp ước đầu tư hiện có giữa Trung Quốc và 27 nước thành viên EU.
Chuyên gia Szczudlik cho biết, các cuộc đàm phán phần lớn được thúc đẩy bởi các nền kinh tế lớn của EU, đặc biệt là Pháp và Đức “phụ thuộc nhiều vào thị trường Trung Quốc và sẽ có lợi trong hầu hết các thỏa thuận.”
Bà nói, các nước châu Âu nhỏ hơn không có lợi ích kinh tế lớn ở thị trường Trung Quốc có vẻ như không có nhiều tiếng nói trong quá trình hoàn tất thỏa thuận.
Tuy nhiên thành viên không thường trú trong các chương trình châu Âu và châu Á tại Carnegie Endowment for International Peace (Washignton), Philippe Le Corre hoài nghi về những lời cam kết về tiêu chuẩn lao động của Trung Quốc.
“Tôi nghi ngờ rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ tuân thủ các công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO),” ông nói.
Chuyên gia Luft cho biết, mặc việc Trung Quốc thực hiện các cam kết của mình đã được xác thực, nhưng “cả hai bên sẽ phải giữ chân nhau và kiên quyết thực hiện các lời hứa một cách nghiêm ngặt hơn,” ông nói.
Theo Doanh nghiệp và Tiếp thị
