Điều khiến một người trở thành leader, không phải là chức danh, mà là cách họ chọn hành động khi không ai ép buộc
Khi phát hiện đồng nghiệp gian dối, Minh Nguyệt đứng trước ngã ba lựa chọn: im lặng, tố cáo hay xử lý tinh tế để bảo vệ tập thể. Trong đời sống và công việc, những khoảnh khắc như vậy chính là “bài kiểm tra” cho khả năng lãnh đạo của mỗi người.
Một buổi sáng đầu tuần, Minh Nguyệt – nhân viên phòng kế hoạch – phát hiện ra một đồng nghiệp đã “tự sửa số liệu” trong báo cáo nhóm để che giấu sai sót. Nếu để yên, dự án vẫn sẽ được duyệt, nhưng kết quả không phản ánh đúng năng lực thật. Nếu nói ra, cả phòng có thể bị kéo vào rắc rối.
Nguyệt có bốn lựa chọn:
Giữ im lặng để “sóng yên biển lặng”.
Báo cáo thẳng lên cấp trên – đúng quy định, nhưng dễ tạo “drama” nội bộ.
Nói chuyện riêng để nhắc nhở đồng nghiệp.
Nhắc nhở công khai trong cuộc họp nhóm.
Cô không phải là sếp, nhưng hành động sai trái kia lại ảnh hưởng đến lợi ích chung. Đây không chỉ là câu hỏi “đúng – sai”, mà còn là câu hỏi về giá trị, hậu quả và tác động dài lâu.
Nếu là bạn trong tình huống ấy, bạn sẽ chọn cách nào?
Chúng ta thường nghĩ “tư duy lãnh đạo” chỉ dành cho CEO, trưởng phòng hay người có quyền lực. Nhưng thực tế, mọi người đều phải ra quyết định mỗi ngày – từ việc xử lý mâu thuẫn nơi làm việc, chọn hướng phát triển nghề nghiệp cho đến những lựa chọn trong đời sống cá nhân. Và khác biệt giữa người “làm việc” và người “dẫn dắt” chính là cách họ tư duy trước khi hành động.
Dưới đây là 4 cách tư duy khôn ngoan giúp bạn đưa ra quyết định như một leader thực thụ – dù ở bất kỳ vị trí nào.
1. Phù hợp với giá trị cốt lõi
Trước khi phân tích thiệt hơn, hãy tự hỏi: “Giá trị cốt lõi của mình là gì?”
Đó có thể là: trung thực, trách nhiệm, tôn trọng, phát triển bản thân, hay giữ sự công bằng. Mỗi người nên xác định 3–5 giá trị làm kim chỉ nam. Khi giá trị rõ ràng, quyết định trở nên dễ dàng hơn – bạn không cần chọn giữa nhiều “phương án đúng”, mà chỉ cần chọn “phù hợp với tôi” hay “không phù hợp với tôi”.
Quay lại với câu chuyện của Minh Nguyệt: nếu giá trị lớn nhất của cô là trách nhiệm và minh bạch, cô sẽ khó lòng chọn cách im lặng. Nhưng nếu giá trị cốt lõi của cô là hài hòa và giữ tinh thần đồng đội, cô có thể ưu tiên cách trao đổi riêng với đồng nghiệp trước khi làm lớn chuyện.
Người có tư duy lãnh đạo không phải lúc nào cũng chọn phương án “đúng quy định”, mà là chọn hành động đúng với giá trị của mình và lợi ích chung.
2. Xem xét tác động đến người khác
Một quyết định không chỉ ảnh hưởng đến bản thân, mà còn tạo ra chuỗi phản ứng quanh ta. Hãy hình dung ba vòng tác động:
Vòng 1: Người bị ảnh hưởng trực tiếp (trong trường hợp này là đồng nghiệp gian dối).
Vòng 2: Những người bị ảnh hưởng gián tiếp (nhóm làm việc chung, cấp trên, khách hàng).
Vòng 3: Những người có thể bị ảnh hưởng về sau (toàn bộ văn hóa công ty, uy tín đội nhóm).
Nếu Minh Nguyệt chọn im lặng, hành vi gian dối có thể tái diễn, ảnh hưởng đến chất lượng dự án – vòng tác động lan xa. Nếu cô báo cáo ngay, đồng nghiệp có thể bị tổn thương hoặc mất việc – nhưng điều đó cũng gửi thông điệp mạnh mẽ về tiêu chuẩn đạo đức trong đội nhóm.
Người có tư duy leader không chỉ hỏi: “Tôi có lợi gì?”, mà còn tự vấn: “Ai sẽ bị ảnh hưởng nếu tôi hành động – hoặc không hành động?”.
3. Quy tắc 10-10-10: Nghĩ xa hơn hiện tại
Những người lãnh đạo giỏi không phản ứng cảm tính – họ nhìn xa. Nhà tư vấn sự nghiệp Suzy Welch từng đề xuất “quy tắc 10-10-10”: “Hãy tự hỏi: quyết định này sẽ ảnh hưởng thế nào trong 10 phút, 10 tháng, và 10 năm tới?”.
Nếu Minh Nguyệt chọn im lặng, 10 phút sau, cô thấy dễ chịu vì tránh rắc rối.
10 tháng sau, sai sót lặp lại, đội nhóm có thể mất uy tín.
10 năm sau, cô có thể hối hận vì đã không dám đứng lên khi có cơ hội.
Ngược lại, nếu cô chọn nói chuyện riêng hoặc báo cáo cấp trên, có thể 10 phút sau sẽ là một buổi trao đổi khó khăn, 10 tháng sau môi trường làm việc được cải thiện, và 10 năm sau, cô được nhớ đến như người dám hành động đúng.
Tư duy 10-10-10 không khiến quyết định dễ hơn, nhưng giúp tầm nhìn dài hạn thắng cảm xúc ngắn hạn – điều mà bất kỳ leader nào cũng cần rèn luyện.
4. Đánh giá hậu quả không mong muốn
Một quyết định tốt không chỉ nhìn vào lợi ích mong đợi, mà còn dự đoán rủi ro tiềm ẩn.
Trước khi hành động, hãy tự hỏi ba điều:
Điều gì có thể xảy ra sai?
Ai có thể bị tổn thương bất ngờ?
Quyết định này có thể tạo ra tiền lệ gì cho tương lai?
Nếu Minh Nguyệt công khai chỉ trích đồng nghiệp trong cuộc họp, cô có thể được khen là thẳng thắn – nhưng cũng có nguy cơ bị đánh giá là thiếu tinh tế. Nếu chọn trao đổi riêng, rủi ro là đồng nghiệp không thay đổi, và sai phạm vẫn tiếp diễn.
Người có tư duy lãnh đạo luôn tính đến “mặt tối” của lựa chọn – không để hành động bốc đồng phá vỡ niềm tin, quan hệ hay tinh thần tập thể.
Leadership bắt đầu từ những quyết định nhỏ
Không cần giữ chức vụ cao mới cần tư duy lãnh đạo. Leadership bắt đầu từ thái độ khi ra quyết định: bạn chọn an toàn hay chọn đúng, bạn nghĩ ngắn hay nghĩ xa, bạn hành động vì mình hay vì tập thể.
Trong câu chuyện của Minh Nguyệt, không có lựa chọn nào “hoàn hảo”. Nhưng người có tư duy leader sẽ luôn:
Dựa vào giá trị cốt lõi,
Cân nhắc tác động đến người khác,
Nghĩ đến hậu quả dài hạn,
Và đánh giá rủi ro trước khi hành động.
Những nguyên tắc ấy không chỉ giúp bạn giải quyết mâu thuẫn nơi công sở, mà còn trở thành kim chỉ nam cho mọi quyết định trong cuộc sống – từ việc chọn nghề, đầu tư, cho đến cách đối nhân xử thế.
Vì đôi khi, điều khiến một người trở thành leader, không phải là chức danh, mà là cách họ chọn hành động khi không ai ép buộc.
Nguyễn Phượng–Đời sống & pháp luật
